RAT U HRVATSKOJ (1990 – 1995) “Bivša vojska, u kojoj sam bio vojnik i general, napala je moju Hrvatsku”. General-pukovnik Bruno Vuletić GLAVLJE “RAT U HRVATSKOJ” Već pri letimičnom čitanju tog poglavlja od 19 strana (od 125 do 144) uočljivo je slijedeće: Sporna je tvrdnja: “U pokušajima ostvarenja toga dijela cilja, stavljanja u bezuslovnu pokornost srpskog naroda u Hrvatskoj - hrvatska vlast se služila svim poznatim ustaškim metodama iz vremena fašističke NDH.” Iako je vlast HDZ, sa Tuđmanom na čelu, stupila na političku scenu veoma arogantno, iako je u tom nastupu pokazivala i neke znake koji su asocirali na ustaštvo i koji su mogli da izazovu strah među Srbima - to tada nisu bili argumenti na osnovu kojih bi se mogao izvesti zaključak kakav nam je Kadijević ponudio. Ostavljam po strani kasnije događaje, u centru posmatranja su oni događaji u Hrvatskoj (1990-1991), kojima se bavi Kadijevićeva knjiga. Već 1990. godine, a naročito 1991, u Hrvatskoj je na djelu realizacija projekta Slobodana Miloševića - odvajanje iz Hrvatske onih krajeva u kojima su Srbi činili ne samo apsolutnu, nego i relativnu većinu. O tome svjedoči niz događaja među kojima se ističe stvaranje tzv. srpskih autonomnih oblasti. Spski populistički pokret pobunjivao je i Srbe u Hrvatskoj onim tempom kojim je tekla “antibirokratska revolucija” u Srbiji i Crnoj Gori; naročito poslije već pomenutih proslava 600. godišnjice Kosovskog boja i slične proslave u Kninskoj krajini 1989. Kao simbol “srpskog suvereniteta”, na kninskoj tvrđavi je 3. januara 1991. istaknuta srpska zastava, kada je donet i “Ustav”, tj. Statut SAO Krajine. Jedan od čelnika SAO Krajine, Jovan Opačić (2. februara 1991) poručuje da se “na srpskim etničkim teritorijama može stvarati samo srpska država”. Hrvatska vlast, nakon svog ustoličenja, objektivno nije bila u poziciji da se služi “ustaškim metodama iz vremena fašističke NDH”, kako zbog unutrašnjih faktora i vlastite nestabilnosti, tako i zbog spoljnih faktora, jer ta vlast još nije bila međunarodno priznata. Tuđman, u to vrijeme, (koliko iskreno?) nudio je Srbima u Hrvatskoj kulturnu autonomiju, za kojom će zažaliti mnogi Srbi i Hrvati iz Hrvatske i izvan nje, tek kada se iza propagandne mašinerije otkrije teška prevara srpskog naroda u Hrvatskoj i kada se ustanove dimenzije tragedije toga naroda. Prema tome, ne može se govoriti ni o kakvoj Tuđmanovoj “strategiji i taktici u ostvarivanju toga cilja”, kada, rekosmo, Kadijević ne navodi ni jedan argument kojim bi potvrdio da je takav cilj, u to vrijeme, javno publikovan. Ako je to, međutim, Kadijeviću bilo dostupno, trebalo je da navede izvor i time preduhitri svaku eventualnu sumnju. Dakle, pitanje je da li je Tuđman tokom 1990. i sve tamo do ljeta 1991. pomišljao da uđe u samoubilački rat protiv JNA? Otuda teško može biti govora o nekakvom “grupisanju oružanih formacija Hrvatske oko Srpske krajine” 1990. i početkom 1991, o čemu piše Kadijević. Očigledno je da je tadašnji savezni sekretar za narodnu odbranu izazivao zabunu: legalno i legitimno nastojanje vrha hrvatske vlasti - da uvede i lokalnu upravu u duhu rezultata višestranačkih izbora u Hrvatskoj, kao i kontrolu u stanicama MUP-a - on je preinačio i prekvalifikovao u “agresiju na srpski narod u Hrvatskoj”. Za diskusiju je i tvrdnja da je Hrvatska sredinom ljeta 1991. mogla imati armiju od 300 hiljada vojnika i starješina. Te oružane snage nisu imale jasnu fizionomiju sve do kraja one faze rata kada je i JNA uključena u rat protiv Hrvatske. U početku su to bile jedinice vladajuće partije (Zbor narodne garde - ZNG) i deo jedinica MUP-a, koje su prvi put predstavljene javnosti 28. maja 1991. na stadionu NK ”Zagreb”. Istina, u isto vrijeme počela je da se formira i Narodna zaštita. Sve do jeseni 1991. Hrvatska nije bila u stanju da sprovede opštu mobilizaciju na valjan način. Iako je početkom avgusta 1991. Vlada Republike Hrvatske najavila da će uskoro formirati “vrhovno zapovjedništvo” oružanih snaga, ta je vrhovna komanda počela da funkcioniše negdje u septembru 1991, što znači da nije bilo efikasnog komandovanja i po principima stroge subordinacije. Hrvatska vojska je organizovana, uglavnom, u taktičke jedinice koje u prvo vrijeme djeluju manje-više samostalno. Po mjesnim zajednicama, opštinama i regijama bili su formirani tzv. krizni štabovi, koji su patili od nesnalaženja i nedovoljne sposobnosti, jer su se formirali po principu političke pripadnosti. Hrvatska vojska bila je, u ljeto 1991. relativno slabo naoružana. Prvo, zato što je oružje najvećim djelom bilo oduzeto jedinicama TO i smješteno u skladištima JNA (što Kadijević često ističe kao jedan od velikih uspjeha); drugo, što je oružje kasnije nabavljano na razne načine i raznim kanalima, najvećim djelom ilegalno (afere “Špegelj” i “Kikaš”). Slabosti na strani hrvatske vojske objektivno su išle na ruku JNA i ostalim formacijama koje su joj se našle kao “saveznici”. Jedino što je hrvatska vojska u to vrijeme bila više motivisana nego protivnik, ona je, dakle, imala premoć u borbenom moralu, o čemu Kadijević ne govori. Apsurdna je tvrdnja da je “JNA zaštitila srpski narod u Hrvatskoj” u “prvoj fazi rata” i da mu je “pomogla da se vojnički, pa i politički pripremi za događaje koji će slijediti”, kako tvrdi Kadijević (n.d. str. 128). Naprotiv, tzv. Štab VK ovakvom “pomoći” gurnuo je srpski narod u totalnu propast i tako pomogao Tuđmanu, što su vrlo jasno pokazali kasniji događaji. V. Kadijević govori o “drugoj”, tj. odlučujućoj fazi rata, upotrebljavajući terminologiju koja je u funkciji njegovog “viđenja”, odnosno u funkciji opravdavanja njegovih promašaja. Tako, na primjer, on se služi sintagmom “agresija Hrvatske u prvoj fazi”, što je, sa stanovišta objektivnog posmatranja problema, netačno. Pri tom, ističe se vlastita taktika - da se hrvatska strana isprovocira, pa da se onda “odgovori žestoko”. U stvari, Kadijević i njegov štab, ne ulazeći u moralnu dimenziju toga čina (koja je takođe porazna) - ratovali su veoma amaterski. Sva nagađanja oko strategije za napad na Hrvatsku otkriva V. Kadijević na str. 135. svoje knjige: “Strategijski zadatak izvesti u dvije faze. U prvoj, pretežno protivudarima taktičkog značaja na više pravaca dok se Hrvatska jače ne uključi (napad na kasarne), uz pojačano organizovanje i pripremu srpskih pobunjenika, a u drugoj, jedinstvenom strategijskom napadnom operacijom poraziti hrvatsku vojsku.” “Zamisao manevra snaga: Potpuno blokirati Hrvatsku iz vazduha i mora. Pravce napada glavnih snaga direktnije vezati za oslobađanje srpskih krajeva u Hrvatskoj i garnizona JNA u dubini hrvatske teritorije. U tom cilju ispresjecati Hrvatsku na pravcima Gradiška-Virovitica, Bihać-Karlovac-Zagreb, Knin-Zadar i Mostar-Split (znači, sve do slovenačke granice). Najjačom grupacijom oklopno-mehanizovanih snaga zauzeti istočnu Slavoniju, a zatim nastaviti dejstvo na zapad, spojiti se sa snagama u zapadnoj Slavoniji i produžiti prema Zagrebu. Istovremeno, jakim snagama iz Herceg-Novog i Trebinja blokirati Dubrovnik, s kopna izbiti u dolinu Neretve i na taj način sadejstvovati snagama koje nastupaju sa pravca Mostar-Split. Nakon dostizanja određenih objekata, osigurati i držati ‘granicu Srpske krajine’ u Hrvatskoj, izvući preostale djelove JNA iz Slovenije i poslije toga pomoći JNA iz Hrvatske. Za pripremu i dovođenje snaga na planirane pravce upotrebe potrebno je 10-15 dana!” Da li je ovaj plan ostvaren? Po Kadijevićevom mišljenju - glavni zadaci modifikovanog plana su ostvareni - što je uglavnom tačno. Četvrtina Hrvatske, gdje je srpsko stanovništvo u većini je “oslobođeno”, stvorena je vojska Krajine, koju je JNA opremila naoružanjem i ratnom tehnikom, JNA je povukla svoje glavne efektive iz Slovenije i Hrvatske i razmjestila ih prema budućim zadacima - najviše u BiH. Međutim, Kadijevićev strategijski cilj “poraziti Hrvatsku vojsku” i izbiti na slovenačku granicu nije ostvaren ni u jednoj fazi. Strategija hrvatske strane se sastojala u tome što je čekala, jačala svoje OS, dobijala na vremenu, računala na raspad JNA po nacionalnoj osnovi, nije napala kasarne JNA onda kada je Kadijević računao. I ovu fazu rata dobila je hrvatska strategija. Za analizu je Kadijevićev zaključak o tome da je Hrvatska prihvatila Vensov plan zbog toga što je izgubila rat. Kadijević je interesantan i na 129. strani svoje knjige, kada piše: “Raznim povodima, Tuđman je u nekoliko navrata rekao kako su od njega tražili i predlagali mu da napadne JNA za cijenu oružanog sukoba u Sloveniji i kako je on to odbio. Ja nisam ni jednom te njegove izjave komentirao, ali sam smatrao i onda i sada, da bi za nas bilo bolje da nas je tada napao nego kasnije, jer je bilo očigledno da do sukoba mora doći, a vrijeme više radi protiv nas nego za nas, kao i da mi, iz razloga koje sam detaljnije izložio u povodu obrazloženja osnovne zamisli upotrebe JNA u ovoj fazi sukoba, moramo sačekati napad.” Događaji su potvrdili da u ovako pripremljenu ali naivnu zamku Hrvatska nije upala, već je i to iskoristila da se spremi za druge faze rata. V. Kadijević zapravo i piše onako kako je radio. A sve što je činio pod Miloševićevim patronatom i u njegovu korist - bilo je lažno, pa stoga i nije moglo drugačije da završi nego - opštim krahom. Lažan cilj rata u Hrvatskoj rađa lažnu ideju o upotrebi jedinica, naopaku taktiku i komandovanje. JNA je imala neuporedivo preimućstvo u ratnoj tehnici, apsolutnu prevlast u vazduhu i na moru, ali ta preimućstva u lažnoj konstelaciji opšte ideje mogla su da urode samo - lažnim plodovima, kao što se i dogodilo. O “grupisanju snaga JNA” u “drugoj fazi” rata u Hrvatskoj, o “ideji manevra”, o “operativnim pravcima” i sl. (str. 135), jedva da se može voditi bilo kakva rasprava. Sve što je o tome u knjizi rečeno (kao i drugo što se odnosi na rat u Hrvatskoj) - pada pred katastrofalnim rezultatima rata u Hrvatskoj, u režiji JNA - “dobrovoljci” - paravojne formacije iz Srbije i Crne Gore - “naoružani narod” Krajine. Sve pada; naročito pred rušenjima Konavlja, Vukovara, Osijeka, Karlovca, Gospića, Zadra, i mnogo drugih naselja i, iznad svega - pred Vukovarom, koji ne samo da će ostati kao svjedočanstvo zla i spomenik ljudskim patnjama, nego istovremeno i kao spomenik vojnom neznanju zloupotrebljenih elitnih sastava i njihovih komandanata, elementarnih stvari taktike i operatike.

Sadržaj

Prethodno poglavlje

Sledeće poglavlje