| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeci dokument |
|
SPORAZUM IZMEĐU GLAVNOG ŠTABA NOPO BOSNE I HERCEGOVINE I ŠTABA BOSANSKIH ČETNIČKIH ODREDA OD 1. OKTOBRA 1941. O FORMIRANJU ZAJEDNIČKOG OPERATIVNOG ŠTABA I ZAJEDNIČKIH ORGANA VLASTI NA OSLOBOĐENOJ TERITORIJI1 ZAKLJUČAK Sa sastanka prestavnika četničkih i partizanskih odreda na dan 1. oktobra 1941. godine u Gori2 na kojima je došlo do sledećeg sporazuma: 1. Formira se zajednički privremeni operacioni štab između vojnih i partizanskih odreda na teritoriji Bosne sa nazivom: »Komanda bosanskih vojnih i partizanskih odreda«. 2. Štab biće formiran od tri člana vojno četničkih odreda sa ove teritorije i tri člana iz partizanskih odreda. 3. Mesto operacionoga štaba zajedničke Komande menja se po potrebi. 4. Funkcionisanje štaba počinje 1. oktobra. Štab imade odmah da prouči sva vojna pitanja o prestojećim operacijama, radi njihovoga brzoga sprovođenja u delo. 5. Štabovi vojnih i partizanskih odreda uputiće lica-članove — za ovaj štab na dan 2. X. 1941. godine snabdevene potrebnim dokumentima da su za to upućeni.3 6. Pri svakome odredu formiraće se pokretni preki sudovi, koji će izricati smrtne kazne za dela: pljačku, begstvo iz borbe — položaja — špijunažu, izdaju, paljevine i zločinstva kako za one na položaju tako i za one u pozadinskoj službi. 7. Izvršiti mobilizaciju svega ljudstva od 19 do 50 godina starosti, tako da se za operativnu službu — na položaju — mobilišu ljudi od 19 do 40 godina starosti, a od 40 pa naviše za sve pozadinske službe. 8. Prilikom zauzimanja novih mesta postaviće se zajednička vlast. 9. U svima oslobođenim krajevima: selima, opštinama i srezovima izabrati narodne odbore, koji će vršiti svu vlast u pozadini. Sve dosadašnje vlasti prestaju dejstvovati. Predsednik odbora u sreskom mestu biće ujedno i starešina sreza. 10. Pozadina mora biti tako uređena od strane odbora, da odgovara punim zahtevima fronta. 11. Odbor će izdavati potpore u naturi i novcu svima porodicama poginulih, ranjenih ili zarobljenih četnika—partizana. Dostavljeno: Svima sreskim, opštinskim, seoskim vlastima. Komandantima odreda, bataljona na položaju. Za vojno četnički odred: 1. major Jezdimir S. Dangić4 2. kap. Sergije G. Mihajlović5 3. Pero Đukanović6 Za štab narodno oslobodilačkih (partizanskih) odreda Bosne i Hercegovine: 1. Rodoljub Čolaković7 2. Slobodan Princip8 3. Svetozar Vukmanović9 1 Original (pisan na mašini, ćirilicom) u Arhivu VII, fond Arhiva narodnooslobodilačkog rata (dalje: ANOR), k. 1701, reg. br. 13/1. 2 Sastanak je održan u Drinjači (Zvornik). Opširnije, vidi Oslobodilački rat, knj. 1, str. 144; R. Colaković, Zapisi, II, str. 32—37; dr Zdrav-ko Antonić, Ustanak u istočnoj i centralnoj Bosni 1941, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1973 (dalje: Z. Antonić, n.d.), str. 417—457. Posle potpisivanja sporazuma izdat je zajednički proglas narodima Bosne i Hercegovine (Zbornik NOR-a, tom IV, knj. 2, dok. br. 1). 3 Na sastanku zajedničkog Operativnog štaba 6. oktobra 1941. u s. Milici (Vlasenica) detaljnije su razrađene tačke sporazuma (Arhiv VII, mf. Lok. muz. br. 2, sn. br. 710 i 711). Međutim, do akcionog jedinstva između partizanskih i četničkih jedinica u istočnoj Bosni na osnovu tog sporazuma nije došlo, borbena saradnja se odvijala samo na nivou partizanskih jedinica i lokalnih četničkih, odnosno ustaničkih jedinica. 4 Jezdimir Dangić (1897, Bratunac, Srebrenica — 1945, Sarajevo), žand. major, 1941. komandir Dvorske žandarmerije (posle I svetskog rata policijski činovnik u Beogradu, Subotici, Kratovu i Vlasenici; od 1926. do 1940. žandarmerijski oficir u Skoplju, Tuzli, Virovitici i Zagrebu). Kao komandir Dvorske žandarmerije obezbeđivao bekstvo vlade Kraljevine Jugoslavije i kraljeve porodice do Nikšića (vidi dok. br. 6, nap. 5). Po dolasku u Beograd u leto 1941 (sa oko 50 žandarma) povezao se sa kvislinškom upravom Milana Nedića i, u dogovoru sa njima, stavio se pod komandu Draže Mihailovića. U istočnu Bosnu došao 16. avgusta sa ovlaštenjem Draže Mihailovića da organizuje četničke jedinice radi borbe protiv NOP-a. U svim pregovorima sa rukovodstvom NOP-a na tom području do kraja 1941. deklarativno bio za saradnju i sklapao sporazume o borbenoj saradnji, a istovremeno se dogovarao sa ustaško-domobranskim jedinicama NDH i nemačkim okupatorom o zajedničkoj borbi protiv NOP-a. Direktne pregovore sa nemačkim okupatorom o oružanoj saradnji protiv NOP-a poveo decembra 1941. i vodio do aprila 1942. godine. Tada je uhapšen i upućen u zarobljeništvo, gde je bio do kraja 1943. Iz zarobljeništva pobegao u Poljsku, gde se (u Kra-kovu) predao sovjetskim jedinicama koje su ga predale vlastima DFJ. Kao ratnog zločinca i izdajnika, Vojni sud u Sarajevu ga osudio na smrt streljanjem i streljan je avgusta 1945. O njegovoj saradnji sa neprijateljem, vidi Zbornik NOR-a, tom XII, knj. 2. 5 Kapetan vojske Kraljevine Jugoslavije, u istočnu Bosnu došao sa majorom J. Dangićem i sa njim objedinjavao akcije četničkog pokreta DM protiv NOP-a na tom području. U svojstvu predstavnika četničkog štaba istočne Bosne (novembra-decembra 1941) vodio pregovore sa ita-lijanskim okupatorom o saradnji u borbi protiv NOP-a u istočnoj Bosni, a po predaji Goražda i Foče četnicima od strane i talijanskog okupatora počinio masovna ubistava i zločine nad muslimanskim stanovništvom u Foči i okolini. 6 Seljak iz Kravice (Han-Pijesak); u I svetskom ratu iz austrougarske vojske prebegao u Rusiju i kao dobrovoljac učestvovao u borbama na Solunskom frontu. Jula 1941. organizator oružane borbe srpskog stanovništva protiv ustaškog terora u srebreničkom srezu, sarađivao sa partizanskim jedinicama. NOP-u pristupio 1943. godine. Bio je većnik II zasedanja AVNOJ-a. O njegovom učešću u četničkom pokretu DM do kraja septembra 1942, vidi Arhiv VII, Ča, k. 165, reg. br. 15/2. 7 Tada je bio politički komesar Glavnog štaba NOPO Bosne i Hercegovine. 8 Imao nadimak Seljo; tada je bio član Glavnog štaba NOPO Bosne i Hercegovine. Umro od tifusa maja 1942. 9 U NOR-u i kasnije poznat kao Tempo, u to vreme je bio: član VŠ NOPOJ, delegat CK KPJ u Bosni i Hercegovini i komandant Glavnog štaba NOPO Bosne i Hercegovine.
|