IZVEŠTAJ GENERALŠTABA KOMANDE KOPNENE VOJSKE OD 8. APRILA 1943. O VOJNO-POLITIČKOJ SITUACIJI U BOSNI I HERCEGOVINI, SLAVONIJI I SRBIJI[1] Poverljivo Gen. St. d. H. Op. odelj.[2] Prim. 10. apr. 1943. Br. 3949/43 pov. KOMANDA KOPNENE VOJSKE GENERALŠTAB Odelj. str[anih] armija — Istok (III) Br. 1914/43 pov. H. Qu., 8. 4. 43. IZVEŠTAJ O SITUACIJI BR. 9 Srbija, Hrvatska, Grčka (od 1. 7. 43.) Hrvatska Opšta slika Neprekidni veći neprijateljski pokreti u području 2. zone verovatno u vezi sa reorganizacijom jedinica koje su razbijene i raštrkane u operaciji „Vajs".[3] U južnoj Hercegovini (severno od Dubrovnika) pojačavaju se jedinice Draže Mihailovića dovođenjem više jedinica iz Crne Gore [za borbu protiv komunista].[4] U ostaloj Hrvatskoj samo dejstva lokalnog značaja. Pojedinosti Hercegovina Komunističke snage su u području Foče opkolile četničke jedinice u jačini od oko 3 — 4000 vojnika. Komunisti su navodno došli istočno od Foče u cilju okruženja Čajniča[5] Istočno od Nevesinja prodro je protivnik na četničke položaje jugozapadno od Kokorine, u jačini od oko 1 — 2 brigade, i zauzeo Fojnicu i Gacko.[6] Južno od Nevesinja propao je pokušaj prodora jačih komunističkih jedinica usled žilave odbrane četničkih jedinica koje su se tamo nalazile. Jedna manja borbena grupa, angažovana zapadno odatle, dostigla je, navodno, u daljem toku borbe Stolac, zaokruženjem četničkih položaja. Kod Svinjarine (jugoist. od Mostara), protivnik je pojačao svoj pritisak na italijanske i četničke položaje upotrebom teškog pešadijskog naoružanja. Prema još nepotvrđenim izveštajima, stigao je general Đukanović[7] — komandant crnogorskih četničkih jedinica — sa svojim štabom u područje severoistočno od Dubrovnika. Istočna i zapadna Bosna Dve-tri komunističke brigade koje se povlače iz područja Kladanj na jug dostigle su sa prednjim delovima liniju Sarajevo — Rogatica. Jugozapadno od Tuzle razbio se o našu odbranu neprijateljski napad u jačini od oko 300 vojnika. Pretpostavlja se da protivnik koji je najavljen južno od Kotor-Varoša ima jačinu od oko 300 vojnika. Dve brigade najavljene severozapadno od Prijedora povlače se u pravcu zapada i dostigle su sa prednjim delovima područja severno od Bos. Novog. Severno od Otoke skupile su se, navodno, dve velike komunističke brigade. Jugozapadno od Prijedora povukao se neprijatelj, u jačini od dve čete, pred našim jedinicama u pravcu severa. Južno od Gline dejstvuju manje neprijateljske grupe od oko 300 vojnika. izvršile su to u prvoj dekadi aprila, savladavši najpre otpor četnika i delova italijanske divizije „Taurinenze", a zatim blokirale Foču. Za to vreme je na južnom pravcu ojačana 3. divizija NOVJ prešla u nastupanje iz Nevesinjskog u Gatačko polje, oslobodila Gacko, Avtovac, Kulu Fazlagića i naterala na povlačenje u Nikšić i Bileću četničke snage predviđene za učešće u nameravanoj četničkoj protivofanzivi u Hercegovini. Tako je u aprilu i prvoj polovini maja 1943. Glavna operativna grupa VŠ nanela teške udarce italijanskim i četničkim jedinicama, a sebi stvorila veliku slobodnu teritoriju omeđenu mestima: Nikšić, Šavnik, Kolašin, Bijelo Polje, Čajniče, Goražde, Kalinovik, Gacko (Zbornik radova „Neretva—Sutjeska", Trgo Fabijan, n.č., str. 50). [7] Blažo Istočno od linije Sarajevo — Tuzla nastupaju u povećanoj meri manje jedinice Draže Mihailovića. Pritom se, verovatno, radi o formiranju letećih brigada, koje je naredio Draža Mihailović. Dostavljen je izveštaj o pojedinostima: —  700 vojnika u planini Krstac (potrebno potvrđivanje). —  Protivnik nepoznate jačine jugozap. i severozap. od planine Krstac. —  700 vojnika u planini Devetak (potrebno potvrđivanje). —  700 vojnika severno od Rogatice (potrebno potvrđivanje). —  Protivnik nepoznate jačine kod Ajdinovića. Italijanska okupaciona zona Ponovljeni neprijateljski napadi na Glamoč odbijeni su od tamošnjih jedinica.[8] Potvrđena je vest o maršu neprijateljske grupe istočno od Livna prema severu. Slabije komunističke jedinice su južno od Brinja zauzele tri mesta posle kratke borbe sa italijanskim posadama. Između Splita i Jesenica na dalmatinskoj obali stalno su pristajale savezničke podmornice za podršku partizanima. Severno od Save Neprijatelj, za koga je izvešteno da se nalazi u planini Kalnik (južno od Varaždina), izviđao je slabijim snagama u južnom pravcu prema železničkoj pruzi Križevci.[9][ Severno od Siska prešla je neprijateljska grupa, jačine oko 600 vojnika, u šumu Žutica. Severno od Požege protivnik je ponovo prikupio svoje jedinice, koje su prilikom naše« poduhvata bile rasturene u planini Papuk. Dosada su najavljene 3 brigade (oko 4000 vojnika) (potrebno potvrđivanje).[10] Severno od [Srem.] Mitrovice nalaze se druge dve brigade. Srbija Opšta slika U srpsko-crnogorskoj graničnoj oblasti (Sandžak), Draža Mihailović sprovodi prinudnim regrutovanjem svih muških stanovnika između 16 i 50 godina mobilizaciju svojih jedinica. Pojedinosti: Proterivanje muslimanskog stanovništva od strane ustanika Draže Mihailovića, koje je najavljeno u području Nove Varoši i Sjenice,, protezalo se do područja južno od Užica. Zapadno od JViša i jugoistočno od Beograda pojedinačni prepadi na mesta. Severozapadno od Niša sabotažom prekinuta pruga Beograd — Leskovac. Prema vestima kontraobavestajne službe, Draža Mihailović priprema veće rezerve u području severno od Kolašina (Crna Gora). Sabotaža na železnici U čitavom hrvatsko-srpskom području smanjila se sabotaža na železnici. Utvrđenja bandi 1.) Snage Draže Mihailovića: Utvrđeni su: —  Trebavski odred — jugoistočno od Dervente. —  Ozrenski odred — istočno od Tešnja. (verovatno delovi Ozrenskog korpusa). —  Dinarska divizija — severno od Knina. Nova nastupanja: —  Zrmanjska brigada — južno od Bos. Petrovca —  Kosovska brigada — jugoistočno od Knina. —  6 letećih brigada — područje Kalinovik — Foča (formirane, verovatno, od delova razbijenih jedinica). 2.) Komunističke jedinice Nema novih izveštaja. [11] I. A. koncept potpisao Gelen [Gehlen] Tačnost overava . . . [12] poručnik 1Snimak overenog prepisa originala (pisanog na mašini) u AVII, NAV—T-78, r. 332, s. 6290077—81. Na margini je rukom dopisano nekoliko parafa i oznaka, a veći deo teksta je naknadno podvučen. 2Pečat Primaoca. 3Vidi dok. br. 13, 28, 30, 33 i 35. 4Dopisano rukom na margini originala. 5i6Reč je o ofanzivi Glavne operativne grupe VS, koja se odvijala na dva osnovna pravca. Na severnom, 1. i 2. proleterska divizija, posle neuspelog pokušaja (krajem marta 1943) da iz pokreta forsiraju Drinu, 8Dva bataljona ustaškog 5. stajaćeg zdruga 4. aprila 1943. potisli su đelove 5. udarne divizije NOVJ i zauzeli Glamoč (tom IV, knj. 12, dok. br. 294). 9U tom rejonu akcije je izvodio Kalnički NOP odred. 10Vidi dok. br. 52 i 57. 11Izostavljeni tekst se odnosi na Grčku. 12Potpis nečitak. Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument