Oslobođenje Sirača   Iz istočne Slavonije operacije 1. slavonskog korpusa i 12. slavonske divizije prenešene su u zapadnu Slavoniju i Daruvarsku kotlinu, na udaljenost od preko 100 km. Donesena je odluka da se napadne i likvidira neprijateljeva posada u Siraču. No treba istaći da nije bila u pitanju toliko neprijateljeva posada, koliko protivtenkovski top 37 mm koji je bio neophodan partizanskim jedinicama za borbu protiv tenkova. U Siraču, koji se nalazi 10 km jugoistočno od Daruvara, nalazila se jedna satnija sastava 1. gorski zdrug 1. gorske divizije. Ukupno oko 140 vojnika naoružanih puškomitraljezima, sa 2 minobacača i 1 protivtenkovskim topom 37 mm, a ostali puškama.513 U odnosu na snage koje su napadale (13 bataljona) neprijateljeve snage bile su gotovo zanemarljive. Zbog blizine Daruvara, Pakraca i Lipika i drugih neprijateljevih garnizona, Štab 1. slavonskog korpusa bio je veoma oprezan u izboru cilja za napad i grupisanju snaga i sredstava za osiguranje napada. U napadu na Sirač učestvovala je 17. slavonska brigada sa 2 bataljona, ali bataljona 12. i 28. slavonske divizije i Psunjski NOP odred upotrebljeni su za osiguranje napada. Osnovna operativna i taktička ideja kao i plan vođenja borbe bio je da se neprijateljeva posada u Siraču likvidira, a da se jakim snagama, na otvorenom terenu, uhvate u klopku neprijateljeve snage koje iz Daruvara krenu u pomoć Siraču. Tu ideju je Štab Korpusa izrazio u svojoj zapovijesti od 10. juna 1943.: »Osnovno u napadu na neprijateljsku posadu u Siraču je da napadamo malim snagama. Glavne snage biće raspoređene na osiguranju i sačekaće neprijatelja koji bude dolazio iz okolnih uporišta sa ciljem da ga opkolimo, uništimo ili zarobimo.[1] U duhu borbene zapovijesti Štaba Korpusa i naređenja 12. slavonske divizije zadatak 12. slavonske brigade bio je da prema Daruvaru organizuje kombinovanu zasjedu u obliku potkove i sa skrivenom rezervom od dva bataljona. Zadatak maskiranih bataljona bio je da u sadejstvu sa jednim bataljonom 18. brigade zatvori obruč oko neprijateljevih snaga koje naiđu iz Daruvara u pripremljenu klopku. Od 12. slavonske brigade zahtijevalo se da vještim i brzim manevrom uhvati neprijatelja u kliješta na prostoru između željezničke stanice Bijela - Brdo - s. Kip - Pijanovo Brdo. Početak napada određen je za 13. jun u 3 sata ujutro, a borbeni znaci su bili »oklop - razbijen«. Bataljonima 12. brigade naređeno je da na svojim položajima budu jedan sat prije početka napada na Sirač. Međutim, već u početku, prilikom posjedanja položaja za odbranu u selu Doljani, potkrala se greška. Umjesto da položaje za odbranu organizuje na raskrsnici puteva: Dolja - Miljanovac - Sirač, bataljon je posjeo položaj 2 km sjeverno od raskrsnice u pravcu Daruvara. Dok je greška uočena i organizovan položaj prema dobijenom naređenju, izgubljeno je dragocjeno vrijeme. U međuvremenu se razdanilo, a bataljon je naišao na oko 40 neprijateljevih vojnika koji su se nalazili u osnovnoj školi u selu Doljani sa radio-stanicom. Pretpostavka je da je neprijatelj 12. juna u kasnim večernjim satima uputio grupu vojnika iz Daruvara u Doljane kao svoju isturenu otpornu tačku, koja se prema potrebi može postepeno pojačavati.[2] Kasnije se pokazalo da je ova, gotovo zanemarljiva neprijateljeva posada od 40 vojnika, odigrala glavnu ulogu u otkrivanju planiranog manevra Štaba 1. korpusa. Očito, neprijatelj je radio suprotno od onoga što je želio Štab 1. korpusa. Odluka Štaba 2. bataljona da napadne i likvidira neprijateljevu posadu u školskoj zgradi, bila je već u zakašnjenju i kompromitovana. To je bilo dovoljno da neprijateljeva grupa preko radio-stanice zatraži pomoć iz Daruvara. Poslije 15 minuta od početka napada na školsku zgradu u selu Doljani, dvije bojne 4. gorskog zdruga, uz podršku artiljerije, minobacača, tenkova i aviona, krenule su iz Daruvara. Prvi put se dogodilo da oko 5 sati ujutro neprijateljeva avijacija interveniše. To ukazuje i na visok stepen borbene pripravnosti, ali i osjetljivosti 4. gorskog zdruga na prisustvo partizanskih snaga u Daruvarskoj kotlini. Glavne neprijateljeve snage kretale su se pravcem: Daruvar - Doljani, a pomoćne pravcem: željeznička stanica Bijela - Sirač. Takvim kanalisanjem i upućivanjem snaga, neprijatelj je prozreo cilj i namjere 1. slavonskog korpusa, i svoje glavne snage uputio pravcem Daruvar - Doljani, što je potpuno kompromitovalo ideju i plan izvođenja manevra.516 Prema naređenju Štaba 12. slavonske divizije bataljoni 18. slavonske brigade i 3. bataljon 12. slavonske brigade dobili su zadatak da prilikom nailaska neprijateljevih snaga iz Daruvara izvrše bočni, i napad iz pozadine. Međutim, dogodilo se da ni jedan od bataljona nije postupio prema naređenju i nije izvršio dobijeni zadatak. Za neizvršenje naređenja štabovi bataljona naveli su dva razloga: prvo, da se neprijateljeve glavne snage nisu kretale pravcem Daruvar - željeznička stanica Bijela - Pijanovo brdo, već suprotno od toga pravcem Daruvar - Doljani. Krećući se u pravcu Doljana kroz naseljeno mjesto, neprijatelj je ušao u kuće koje je utvrdio i iz njih pružao otpor. Drugi razlog bio je u napadu neprijateljeve avijacije koja je bila izuzetno aktivna, a 3. bataljon 12. slavonske brigade bio je udaljen od druma kojim su se kretale neprijateljeve glavne snage više od 3 km. U stvari, izvođenje planiranog manevra pomrsila je neprijateljeva grupa od 40 ustaša, koji su se nalazili u školskoj zgradi u selu Doljani.[3] Glavnu borbu sa neprijateljem koji je nastupao pravcem Daruvar - Doljani vodio je 2. bataljon 12. brigade. Odbranu bataljona ometala je neprijateljeva avijacija koja se u toku 13. juna neprekidno nalazila u vazduhu iznad položaja bataljona. Do 16 sati neprijatelj je izvršio 7 juriša, ali i pored osjetnih gubitaka, borci 2. bataljona uspjeli su da održe položaj i nisu se povukli ni za jedan metar.[4] U borbi se naročito istakla 2. četa kojom je komandovao Milan Gredeljević.[5] Oko 16 sati neprijatelj je odlučio da se, uz podršku tenkova i aviona, probije preko položaja 2. bataljona u pravcu Sirača. Istovremeno, doletjela je i grupa od 6 aviona sa novim tovarom bombi u namjeri da se obruši na 2. bataljon. Komandant bataljona Borisav Mioljević ispalio je dvije zelene rakete u pravcu neprijateljevih snaga i to je dovelo do zabune. Na taj znak neprijateljeva avijacija je bombardovala i mitraljirala vlastitu pješadiju, i nanijela joj osjetne gubitke. Na položaju kod željezničke stanice Bijela - Pijanovo brdo, u pravcu Sirača, nalazio se 4. bataljon 12. slavonske brigade. Neprijateljeve snage koje su došle iz Daruvara, poslije četiri sata žilave borbe odbijene su i prisiljene da se povuku u Daruvar. Bataljon je imao 1 poginulog i 3 lakše ranjena borca.[6] U toku borbe koju je vodila 12. slavonska NOU brigada gubici neprijatelja procjenjeni su na oko 35^40 poginulih i oko 80 ranjenih. Brigada je imala 28 boraca izbačenih iz stroja, od čega 3 poginula i 25 ranjenih. 514> Arhiv VII, f. NOP-a, k. 470 reg. br. 28/1-2. [2] Ovaj slučaj nije bio usamljen, jer se to dešavalo veoma često. Obavještajna služba nije kontinuirano pratila neprijateljeva reagovanja i njegove pokrete. 517> Arhiv VII, f. NOP-a k 908 reg. br. 23/3; k. 740 reg. br. 7/12, I. [4] Po sjećanju Trivuna Ogara borca 2. čete 2. bataljona. Arhiv VII, f. NOP-a k 892 reg. br. 17/2. [6] Isto 1 on Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument