Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA

U periodu od 1. do 21. decembra 1944. Vrhovni štab NOV i POJ uputio je dvije depeše Štabu 6. korpusa NOVJ u kojima se kaže: »Izvršite pritisak na glavnu komunikaciju Beograd - Zagreb i potpomognite dejstvo 1. proleterskog korpusa koji operiše između Save i Vinkovaca. Na Sremskom frontu jedinice preduzimaju ofanzivu na liniji: Ilok, Erdevik, Kukujevci ka zapadu. Sa vašim korpusom potpomognite akciju, angažujući vaše snage prema istoku i glavnoj pruzi - Tito«.²⁰⁸ U vezi sa pomenutom depešom, Štab 6. udarnog korpusa naredio je 12. proleterskoj i slavonskoj udarnoj diviziji da svoja operativna dejstva razvija na komunikaciji Vrpolje - Đakovo - Osijek sa zadatkom: da ometa neprijateljev saobraćaj. Postupajući po naređenju, 12. proleterska je razvila svoja dejstva prema Osijeku sa vrhom koji je dostigao do linije Bizovac - Čepin - Tenja - Osijek.

Do 15. decembra 1944. u rejonu Đakova, 12. slavonska udarna divizija uspješno je ometala saobraćaj njemačkih kolona i u međuvremenu, imala je 3 veće borbe na liniji: Đakovo - Široko Polje - Tomašanci - Đakovačka Satnica i Đakovački Ivanovci. Dejstva 12. udarne divizije izazvala su žestoka reagovanja njemačke 14. SS divizije »Štefan«. U jednodnevnim borbama Nijemci su uspjeli da ovladaju komunikacijom Đakovo - Osijek, a jedinice 12. udarne divizije bile su prisiljene na privremeno povlačenje sjeverozapadno od komunikacije Đakovo - Osijek. U depeši od 21. decembra, Štab 6. udarnog korpusa obavjestio je Glavni štab Hrvatske da je 18. decembra obavješten Vrhovni štab NOV i POJ o sljedećem: »Usled relativno jakih njemačkih pješadijskih i tenkovskih jedinica i zbog pomanjkanja efikasnih protivtenkovskih sredstava, prekidamo dalje operacije na prostoriji Đakovo - Osijek, Vukovar - Vinkovci, i dostavljamo novi plan operativnih dejstava«.^[1]

S obzirom na složenu operativnu situaciju u istočnoj Slavoniji na komunikaciji Đakovo - Osijek, Štab 12. udarne divizije odlučio je da se 12. proleterska NOU brigada infiltrira u dublju pozadinu neprijateljevih snaga i da napadne njemačku auto-kolonu koja se nalazila u Vrbici, nedaleko od Starih Mikanovaca. Vrbica se nalazi u ravnici vinkovačke depresije, na raskrsnici komunikacija Stari Mikanovci, Semeljci, Đakovo - Markušica. Zemljište je ravno i ispresjecano kanalima. Na osnovu prikupljenih podataka, u Vrbici se nalazila njemačka divizijska komora i dijelovi 5. policijskog puka sa 250 njemačkih vojnika i velikom količinom ratnog materijala i opreme. To je bila dobra prilika da se izvrši napad na njemačku auto-kolonu i dođe do ratnog plijena. Zadatak je bio smion, ali i rizičan.

Prije polaska na marš, izvršena je selekcija boraca i naoružanja. U selu Đakovački Ivanovci ostali su svi oni koji nisu bili u stanju da izdrže fizičke napore i usiljeni marš. Ostavljeni su i svi tovarni i jahaći konji, sem nekoliko konja koji su nosili dva topa 37 i 65 mm. Poslije 10 sati usiljenog marša 9/10. decembra preko raskaljenih oranica i dubokog gliba, u zoru 10. decembra, Brigada je stigla u selo Semeljce. Odmah poslije dolaska, selo je opkoljeno, a svi izlazi i prilazi selu, bili su zatvoreni i minirani protivpješadijskim i protivtenkovskim nagaznim minama. Oko sela je organizovana kružna odbrana koja se oslanjala na duboko iskopane rovove za stojeći stav. U Semeljcima je Brigada provela čitav dan bez uznemiravanja od neprijatelja, jer niko nije mogao očekivati prodor partizanskih snaga. Omladina i narod su organizovali dobru ishranu boraca.

Komandant Milan Stanivuković, koji se nalazio sa Brigadom, izdao je usmenu zapovjest za napad na auto-kolonu u Vrbici, koji je počeo 10. decembra 1944. u 19,10 sati. U napadu je učestvovala 12. proleterska sa 3 bataljona - 1, 2. i 3., a 4. bataljon se nalazio na osiguranju napada prema Starim Mikanovcima.²¹⁰ Napad je počeo artiljerijskom pripremom topova 65 i 37 mm a, nakon toga, uslijedio je opšti napad iz tri pravca. U prvom naletu bataljoni su uspjeli da prodru do motorizovane kolone u sam centar sela. Pritisnuti sa svih strana, njemački vojnici, podoficiri i oficiri organizovali su odbranu na brzinu, tako što su u stambenim zgradama imali otporne tačke, te nastojali da se žilavo brane do pristizanja pomoći sa strane. Borba se vodila više od 8 sati, sve dok bataljoni nisu uspjeli da unište otporne tačke neprijatelja u stambenim zgradama. Naročito žestok otpor iz jedne veće kuće koja se nalazila u centru sela, pružila je grupa Nijemaca. S obzirom na to da je vrijeme odmicalo, a otpor njemačke grupe nije još bio slomljen, rizikovalo se da čitava akcija ne uspije ako se još u toku noći ne uništi i posljednja tačka otpora. To je dobro uočio komandant Divizije Milan Stanivuković, i naredio komandantu Brigade Dušanu Ostojiću, političkom komesaru Jovi Kokotu da organizuju likvidaciju te njemačke borbene grupe. Oni su, uz pomoć komandanta 2. bataljona Đoke Čanaglića, izvršili izbor najhrabrijih boraca i formirali dvije borbene grupe naoružane puškomitraljezima, ručnim bacačima, topovima i eksplozivom, a zatim izvršili napad na zgradu iz koje se njemačka grupa još uvijek žestoko branila. Nakon 1 sata i posljednja tačka neprijateljevog otpora bila je savladana i Vrbica oslobođenja.

Tačno u 4,45 sati, 15. decembra 1944. u Vrbici je prestao svaki otpor neprijatelja, a u ruke 12. proleterske NOU brigade pao je ogroman i vrijedan ratni plijen. Neprijatelj je jednim dijelom uništen, a drugi je uspio pobjeći u pravcu Vinkovaca. Još u toku borbe jedna grupa Nijemaca pokušala je da pobjegne sa 2 kamiona u pravcu Starih Mikanovaca. Dočekao ih je 4. bataljon, koji se nalazio na osiguranju, i zarobio ih.

U Vrbici su ubijena 63 njemačka vojnika. Od toga 8 oficira, 12 podoficira i 43 vojnika. Zaplijenjena su 54 kamiona, krcata oružjem i.ratnim materijalom. Zbog velikog broja kamiona, prvi put se pojavio problem vozača, kojih nije bilo u Brigadi. Poslije većih napora, uspjelo se vezivanjem 14 kamiona, jedan iza drugoga, prevesti na oslobođenu teritoriju Slavonije, a 40 kamiona od 3,5 tone uništeno je zajedno sa ratnim materijalom. Pored kamiona, zaplijenjeno je: 214000 metaka, 1400 mina za teške minobacače, 2526 ručnih bombi, 118 pušaka, 174 protivtenkovske nagazne mine, 35 ručnih protivtenkovskih reaktivnih bacača, 3000 litara benzina, 400 litara motornog ulja, 30 kg eksploziva, dosta cigareta, čokolade, kafe, butera i drugih namirnica koje su bile rijetkost, s obzirom na to da je još uvijek trajao rat. Zaplijenjen je i 1 putnički automobil. Vlastiti gubici: 39 boraca i starješina izbačeno je iz stroja. Od toga su 4 poginula i 35 ranjeno. Među poginulima bio je Ostoja Zuber, hrabri komandir čete iz sela Lađevaca kod Okučana. U borbi je utrošeno 15.500 puščanih metaka, 47 granata za topove, 12 mina za teške minobacače i 120 kg eksploziva.

U borbi su se posebno istakli: štabovi 1, 2. i 4. bataljona. Zatim Stevo Jagodić, komandir 2. čete 4. bataljona, koji je u borbi ranjen, Josip Bošnjak, komandir 3. čete 4. bataljona, Branko Pihija, borac 3. čete 2. bataljona, Ivan Poznić, vodnik, Gabrijel Dubovečak, vodnik, koji je zamjenio ranjenog komandira čete Stevu Jagodića.^[2] Vodnik Dušan Radosavljević istakao se u borbi i zamjenio ranjenog komandira čete Dušana Marelja.^[3]

^[1]) Arhiv VII, . . ., k. 119 reg. br. 7-3/1.

IT/

²¹ Ranjenog komandira Stevu Jagodića izvukli su iz borbe požrtvovani bolničari Marko Ožbolt, Pero Kladović i Branko Kladar. Ivan Poznić je u toku borbe bacio 16 pako- vanja eksploziva na neprijatelja i sam likvidirao nekoliko otpornih tačaka. Gabrijel Dubovečak je nekoliko puta vodio četu na juriš. Borci 3. čete 4. bataljona poslali su svojim ranjenim drugovima u bolnicu 3000 cigareta i 3 kg duvana.

^[3]) Zbornik .. ., tom V, knj. 35, dok. 52. Arhiv VII, f. NOP-a k. 882 reg. br. 28-1/2 i k. 882 reg. br. 26/2.