Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA

Nakon dva mjeseca 12. proleterska udarna brigada se ponovo vratila u istočnu Slavoniju sa zadatkom da ometa neprijateljev saobraćaj na komunikaciji Vrpolje - Đakovo - Osijek i da razara glavnu željezničku prugu Zagreb - Beograd na odsjeku Slavonski Brod - Vrpolje. U vezi s tim zadacima, Štab 12. slavonske udarne divizije, naredio je 12. proleterskoj NOU brigadi 7. novembra 1944. da izvrši napad na neprijateljevo uporište u Starom Topolju i poruši željezničku prugu na potezu Slavonski brod - Vrpolje.

U tom neprijateljevom uporištu nalazilo se 600 Nijemaca - gestapovaca, koji su poslije povlačenja iz doline rijeke Bosne dobili zadatak da osiguravaju glavnu željezničku prugu, spriječe ometanje saobraćaja, rušenje i miniranje. Pored Nijemaca, u uporištu su se nalazila i 3. bojna 2. posadne pukovnije pod komandom satnika Šerera. Naoružanje: 4 teška minobacača, 2 topa, 12 lakih minobacača. Teren oko Starog Topolja potpuno je ravan i bez rastinja, a željeznička pruga između izgrađenih bunkera, obezbjeđivana je i kontrolirana patrolama. Na prilazima Starom Topolju, čitav prostor oko 500 m² bio je miniran. Zapadno od Starog Topolja, između Starih Perkovaca i Garčina, nalazilo^ se, takođe, jako neprijateljevo uporište sa oko 2500 Nijemaca i ustaša.

U napadu na Staro Topolje učestvovala je 12. proleterska NOU brigada sa 3 bataljona i sa 350 kg eksploziva. Početak napada bio je u 21 sat 8. novembra 1944. U zapovjesti Štaba Divizije stajalo je da se zadatak mora izvršiti. Napad je počeo iz 3 pravca: sjevernog, istočnog i zapadnog, sa 1 satom zakašnjenja. Međutim, Nijemci su izvršili veoma lukav manevar. Povukli su se u južni dio Starog Topolja i odatle pružali snažan otpor. U toku borbe specijalni oklopni voz, naoružan sa više automatskih topova, bio je prikriven na oko 250 m istočno od Starog Topolja. Kada se borba u Starom Topolju razgorjela i približavala vrhuncu, iznenada je oklopni voz ušao u željezničku stanicu i otvorio uragansku vatru na bataljone 12. brigade. Prema iskazima učesnika borbe i očevidaca, takvu koncentraciju i gustinu vatre, koja je trajala oko 3 sata nije doživjela 12. brigada ni u jednoj borbi od svog formiranja.

Nijemci su gađali napalm-granatama (zapaljivim), od kojih je čak i zemlja gorjela. Na poprištu borbe čuli su se unaokolo samo krici i jauci ranjenih boraca. Većina ih je bila teško ranjena, sa slomljenim udovima, teškim prelomima ruku i nogu. Zbog snažne i velike koncentracije neprijateljeve artiljerijske vatre iz oklopnog voza, a i zbog pretrpljenih gubitaka, napad na Staro Topolje nije uspio. Poslije 4,5 sata neravnopravne borbe, Štab Divizije je 9. novembra u 2,30 sati izdao naređenje za povlačenje. U toj borbi, i pored apsolutne nadmoćnosti neprijateljeve vatre i vatrenih udara, neprijatelj je imao 88 izbačenih vojnika iz stroja, od čega 38 poginulih i 50 ranjenih. Dvanaesta proleterska NOU brigada imala je 77 boraca i starješina izbačenih iz stroja, od čega 4 poginula, a ostali ranjeni s teškim prelomima ruku i nogu. Prema naknadnim podacima, jedan broj teško ranjenih boraca podlegao je u bolnici. Među poginulima nalazio se i politički komesar čete Todor Manojlović Toša iz sela Bobote. Njemu su bile polomljene obje ruke i noge. U borbi je utrošeno 20630 metaka, 66 ručnih bombi, 15 mina za džon bul, 10 protivtenkovskih granata i 420 kg eksploziva. Glavna željeznička pruga presječena je na 47 mjesta.

Na obezbjeđenju napada prema Garčinu, nalazila se Osječka udarna brigada a prema Starim Andrijevcima 4. brigada 12. divizije. Čehoslovačka brigada sa 1 bataljonom izvršila je demonstrativni napad na Stare Andrijevce, a sa 2. bataljonom kontrolisala je komunikaciju Đakovo - Drago tin - Novo Topolje. Diverzantska četa 12. divizije sa 690 kg eksploziva dobila je zadatak da poruši prugu i most u selu Sapci dužine 8 metara. Jedan bataljon 12. proleterske NOU brigade nalazio se u divizijskoj rezervi u Novom Topolju.

Četiri dana nakon neuspjelog napada na Staro Topolje, Osječka brigada dobila je zadatak da napadne neprijateljevo uporište Piškorevce. Ono se nalazilo južno od Đakova i istočno od komunikacije Vrpolje - Đakovo - Osijek. U njemu je bilo oko 600 Nijemaca-gestapovaca. Odbrana se oslanjala na zemljane bunkere, rovove i saobraćajnice, ispred kojih su se nalazile žičane prepreke. Početak napada određen je za 22 sata 12. novembra.

Na osiguranju napada na Piškorevce prema Đakovu, u kome se nalazilo 2300 njemačkih vojnika, bila je 12. proleterska brigada. Prema Vrpolju, u kome se nalazilo 1600 neprijateljevih vojnika, odbranu je organizovala 4. brigada 12. slavonske divizije. Na komunikaciji prema Đakovu, odbranu je organizovao 1. bataljon 12. proleterske brigade. Desno od 1. bataljona nalazio se 2. bataljon. Odbrambeni položaj 1. i 2. bataljona bili su 500-800 m udaljeni od posljednjih kuća na periferiji Đakova. Između Vrpolja i Perkovaca, gdje se nalazilo oko 2000 njemačkih vojnika, odbranu je organizovao 4. bataljon. U brigadnoj rezervi nalazio se 3. bataljon. Teren prema Đakovu potpuno je ravan i otkriven, bez većeg rastinja i veoma pogodan za osmatranje i upotrebu tenkova i artiljerijske vatre. Prednosti 12. proleterske brigade bile su u povoljnim uslovima za osmatranje, duboko iskopanim rovovima za klečeći i stojeći stav, u grupnom posjedanju položaja i organizaciji vatrenog sistema ispred prednjeg kraja odbrane radi uspješnog vođenja protivpješadijske i protivoklopne borbe.^[1] Oko 8 sati, 13. novembra intervenisao je neprijatelj iz Đakova, uz snažnu podršku tenkova i artiljerije. Neprijatelj je napadao na spoju između 1. i 2. bataljona. ali je odbijen s lakoćom, a potom su dijelovi 1. i 2. bataljona organizovali njegovo gonjenje koje se produžilo do prvih kuća na periferiji Đakova. U gonjenju neprijatelja istakli su se borci iz 1. bataljona: Đuro Vešić, Andrija Andrić, Zdenko Branović, puškomitraljezac iz 1. čete. Grupu Nijemaca opkolila je 1. četa 2. bataljona. Da ne bi pali u zarobljeništvo, Nijemci su se sami ubijali ručnim bombama. Ta četa je, naknadno, u toku borbe ubila još 13 Nijemaca.

Najbolji borci u 2. bataljonu za posljednjih mjesec dana bili su Lazo Kovačević i Nedeljko Buljević. Njih dvojica služili su za primjer i isticali su se u svakoj borbi. Nedeljko je bio najbolji nišandžija PT-topa i precizno gađao neprijateljeve bunkere i oklopna vozila. Na položaju prema Đakovu, najbolji rov iskopao je borac 2. bataljona Stjepan Gelo. Neprijateljeva artiljerija je u toku 13. novembra 1944. čitav dan zasipala položaje Brigade, a svaki pokušaj neprijatelja da se probije prema Piškorevcima bio je odbijen snažnom mitraljeskom vatrom, protivtenkovskim sredstvima i ručnim bombama. U izvođenju protivnapada najbolje rezultate postigli su 1. i 2. bataljon, koji su u toku borbe ostvarili idealno taktičko sadejstvo.

Poslije 15 sati borbe, Osječka brigada slomila je neprijateljevu odbranu, i Piškorevci su oslobođeni. Uništeno je 365 neprijateljevih vojnika, 26 podoficira, 8 oficira i štab njemačkog bataljona.¹⁹⁰ Zaplijenjeno je: 29 puškomitraljeza i mitraljeza, 260 pušaka, 6 automata, 200.000 metaka, 85 konja i 58 kola raznog ratnog materijala.^[2] Za tu uspješnu akciju Štab 12. divizije pohvalio je Osječku brigadu. Međutim, radost pobjede u Piškorevcima pomutila je gorčina saznanja da je u toku borbe teško ranjen komandant brigade Milivoje Babac Obilić, koji je poslije 8 dana umro u bolnici.^[3]

[1] Arhiv VII, f. NOP-a k. 893 reg. br. 11-1/2.

^[2]) Arhiv VII, f. NOP-a k-893 reg. br. 11-1/2.

Milivoje Babac Obilić do II svjetskog rata bio je šumski radnik na Papuku. Zajedno sa Ivom Marinkovićem otišao je 1941 u Papuk gdje je formirana prva partizanska udarna grupa. Bio je borac, desetar, vodnik, komandir čete, komandant bataljona i brigade. Poslije teškog ranjavanja, umro je u bolnici 20. 11. 1944. Sahranjen je u selu Donja Pištana.