Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA

Napadom na Đurđevac, Novi grad, Virje i Koprivnicu, u sadejstvu 6. i 10. korpusa i 7. banijske divizije bez 1 brigade, vođene su žestoke borbe za konačno oslobođenje Podravine. U neprijateljevim uporištima na komunikaciji Virovitica - Koprivnica nalazili su se dijelovi 5. ustaškog stajaćeg zdruga sa oko 3500-4000 ustaša, pod komandom Rafaela Bobana, poznatog ustaškog zlikovca iz mnogih borbi sa partizanskim jedinicama u Slavoniji i sjeverozapadnoj Hrvatskoj. Peti ustaški zdrug u svom sastavu imao je 8 lakih i srednjih tenkova i 6-8 topova manjeg kalibra. Kasniji, razvoj događaja, naročito poslije neuspješnog napada na Koprivnicu, pokazaće da su obavještajni podaci i obavještajne procjene neprijateljevih snaga bile nedovoljno i površno analizirane. Peti ustaški stajaći zdrug važio je kao elitna ustaška jedinica, jer su iz njegovog sastava regrutovane ustaše za Pavelićevu tjelesnu bojnu.

U Đurđevcu se nalazilo oko 1000 ustaša koje su pripadale 20. i 37. ustaškoj bojni 5. ustaškog stajaćeg zdruga, bez 1 satnije. Naoružanje: 8 lakih tenkova, 6-8 brdskih topova, veći broj mitraljeza, lakih i teških minobacača. Neprijateljeva odbrana u Đurđevcu oslanjala se na javne objekte, bunkere i veći broj otpornih tačaka u stambenim zgradama i na raskrsnicama ulica. Težište i čvor odbrane nalazilo se u centru Đurđevca, u velikom mlinu.

U napadu na Đurđevac učestvovala su po 3 bataljona iz 12. i Osječke brigade. Bataljoni Osječke i 12. brigade bili su ojačani tenkovskom četom od 5 lakih tenkova, haubičkim divizionom 100 mm 6. slavonskog korpusa i baterijom topova 75 mm. Osječka brigada ojačana je još sa 5 topova i 5 teških minobacača.^[1] Početak napada bio je 11. oktobra u 22 sata.^[2] Osječka brigada napadala je na Đurđevac sa zapadne strane Đurđevca, a 12. NOU brigada s jugoistočne. Prema zapovjesti Štaba 12. brigade 1. bataljon sastava: 3 pešadijske čete, 2 PT-topa 37 mm i 1 brdski top 75 mm, napadao je sa sjeveroistočne strane. Bataljon nije mogao da pređe kanal Ćirićevac i, zbog toga je zakasnio skoro 5 sati i tek oko 3 sata pristupio izvršavanju dobijenog zadatka. Nakon prelaska kanala, Bataljon je likvidirao tri jaka objekta iz kojih je neprijatelj pružao žilav otpor. Treći bataljon sastava: 3 pješadijske čete, 2 prateće čete, 1 top 75 mm, 1 PT-top 37 mm napadao je na Đurđevac kao i 1. bataljon sa sjeveroistočne strane, s polaznog položaja Kalinovac. U sadejstvu sa Osječkom brigadom u toku noći, 1. bataljon je likvidirao nekoliko otpornih tačaka. Drugi bataljon nalazio se u divizijskoj, a 4. bataljon u brigadnoj rezervi. Brigadna rezerva nastupala je odmah iza 1. i 3. bataljona sa zadatkom da učvrsti položaje na dostignutoj liniji, ali i da spriječi bjekstvo neprijatelja iz uporišta.

Od Čađavice do Đurđevca iz svih većih uporišta koja su napadale jedinice 12. i 40. slavonske divizije, neprijatelj je uspio da se probije i koncentriše u Koprivici. Slično se dogodilo i sa neprijateljevim uporištima koja su napadale jedinice 10. korpusa i 7. banijske divizije. No, bez obzira na to što su neprijatelju naneseni gubici od preko 150 poginulih, veći dio ustaša uspio je da se probije iz Đurđevca preko 4. bataljona 12. brigade. Pod snažnim pritiskom bataljona Osječke, 1. i 3. bataljona 12. brigade, oko 700 ustaša 12. oktobra u 8 sati sa 4 laka tenka probilo je položaje 4. bataljona i pobjeglo u pravcu Žale na Dravi. Štab Brigade organizovao je gonjenje neprijatelja, ali su ustaše bile brže, tako da je zaplijenjen samo 1 tenk (laki). Nakon završene borbe zaplijenjena su 3 topa 75 mm i 1 top 37 mm, 12 puškomitraljeza i mitraljeza, 70 pušaka, 6 kamiona i 5 autobusa. U napadu na Đurđevac taktičko preimućstvo nad neprijateljem ostvarila je Osječka brigada i njena je prvenstvena zasluga što je neprijateljeva odbrana narušena još u toku noći, a sutradan oko 8 sati, kao što je poznato, došlo je i do konačnog sloma neprijateljeve odbrane. Iz ratne prošlosti poznato je da je gotovo svaki proboj iz okruženja, bilo da se radi o proboju partizanskih ili neprijateljevih snaga, gotovo uvijek uspjevao, bez obzira na žrtve s kojima je on plaćen. Međutim, zanimljiv je podatak o 4. bataljonu 12. brigade koji od svog formiranja u septembru 1944. doživljava neuspjehe. Bataljonu je trebalo duže vremena za sticanje borbenog iskustva. Tek postavljanjem Stevana Gavrilovića za komandanta, Bataljon je postao jedan od najboljih u Brigadi.

™ Zbornik . .., tom V, knj. 33, dok. 27.

^[2] Sticajem okolnosti svoju drugu godišnjicu 12. NOU brigada obilježila je napadom na Đurđevac.