| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
U
neprijateljevom uporištu u Virovitici nalazilo se 1364 neprijateljeva vojnika.
Od toga: 883 bila su slušaoci Domobranske podoficirske škole, čiji je
komandant bio poznati ustaša pukovnik Begić. Pod komandom bojnika Šenvenbera
nalazilo se 420 ustaša. Pod zapovjedništvom satnika Josipa Rukavine nalazio se
61 žandarm. Neprijateljeva posada bila je naoružana sa 40 puškomitraljeza i
mitraljeza, 6 teških i 12 lakih minobacača, 10 PT-pušaka, 9 topova, od čega
3 brdska 65 mm, 2 brdska topa 75 mm, 4 protivtenkovska topa 37 mm, 16 automata,
a ostalo puške. Odbrana Virovitice bila je organizovana u tri pojasa: spoljna
odbrana, zatim odbrana po dubini i odbrana na raskrsnicama ulica. Čvor
neprijateljeve odbrane nalazio se u centru grada, u velikoj masivnoj zgradi
Gradskog poglavarstva iz XIX stoljeća. Odbrana se oslanjala i na veći broj
bunkera lociranih po dubini i duž ulica, izgrađenih od tvrdog materijala. U baštama
i dvorištima stambenih zgrada bilo je, takođe, bunkera, a pojedine stambene
zgrade pretvorene su u otporne tačke. Ispred odbrambene linije, na raskrsnici,
ispred blokova zgrada, postavljene su minsko-eksplozivne i žičane prepreke,
branjene mitraljeskom vatrom. Pored Opštinskog poglavarstva, jedna od glavnih
otpornih tačaka nalazila se na željezničkoj stanici i u parku iza zgrade
Gradskog poglavarstva.[1]
Početak napada bio je 5. oktobra u 3 sata ujutro. To je bio četvrti po redu
napad na Viroviticu.[2] i63Tžboniik"..., tom V, knj. 33, dok. 88. Arhiv VII, k. 475 reg. br. 37-1/2; k. 893 reg. br. 1-1/2; k-893 reg. br. 2/1: k-893 reg. br. 2/2. 164) Zbornik ..., tom V, knj. 33, dok. 100. Prema
naređenju Štaba 12. slavonske divizije, u napadu na Viroviticu učestvovala je
12. i Osječka brigada. U napadu na Viroviticu 12. slavonska divizija
raspolagala je respektivnim snagama od 4 partizanske brigade, Podravskim
partizanskim odredom i baterijom topova 65 mm. Divizija je raspolagala sa 17
bataljona, a u napadu je učestvovalo 8 bataljona iz sastava 12. i Osječke
brigade. Artiljerijski divizion 6. slavonskog korpusa sastava 2 haubice 100 mm i
4 topa 75 mm, učestvovali su u artiljerijskoj pripremi napada na Viroviticu.
Glavni ciljevi artiljerije bili su: Gradsko poglavarstvo u centru grada, gdje se
nalazio čvor odbrane i komanda uporišta i otporna tačka na željezničkoj
stanici. Štab
12. brigade procjenio je da se težište neprijateljeve odbrane nalazi u centru
grada s osloncem na staru tvrđavu u parku i zgradu Gradskog poglavarstva. Zbog
toga je donesena odluka da glavni udar i težište napada Brigade bude sa
sjeverne strane: Ulicom Zrinjskog i, dalje, prema centru grada. Taj pravac, iako
je bio utvrđen, relativno je i najkraći i omogućavao je kanalisanje i
upotrebu glavnih snaga Brigade i prateće artiljerije u streljačkom stroju.
Borbeni poredak bio je u liniji sa brigadnom rezervom, koju su sačinjavali: 4.
bataljon i Jurišna četa. Četvrtom bataljonu naređeno je da blokira
Viroviticu s istočne strane i da spriječi bjekstvo neprijatelja između
Virovitice i Suhopolja u pravcu Drave. Desnom
stranom Ulice Zrinjskog napadao je 2. bataljon pod komandom Miodraga Bjelića i Steve
Stankovića, a lijevom stranom nastupao je 3. bataljon
pod komandom Laze
Popovića i Mladena Jovanovića. U prvom naletu 3.
bataljon je uspio da likvidira spoljnju odbranu i osigura dalje prodiranje prema
centru grada, ali je već oko 7 sati snažnim protivnapadom zaustavljen i
djelimično okružen. Brzom intervencijom Štaba Brigade, upućivanjem Jurišne
čete pod komandom Ivana Moslavca, 3. bataljon se oslobodio poluokruženja i
produžio napad prema centru grada. Na željezničku stanicu napadao je 1.
bataljon pod komandom Đoke Čanaglića i Stevana Gavrilovića. Do 15 sati
neprijatelj je pružao žilav otpor na uređenim položajima za odbranu, a često
je prelazio u protivnapad. U napadu na neprijateljeve bunkere i likvidaciji
otpornih tačaka, naročito se istakao 2. bataljon i njegova prateća četa pod
komandom Milivoja Grozdanića i Dušana Obradovića. Borbene grupe tog bataljona
predvodili su vodnici i desetari, kao i najhrabriji borci bombaši i puškomitraljesci.
Oni su se takmičili u uništavanju neprijateljeve žive sile. Juriši boraca,
naročito 1. i 2. čete pod komandom Vase
Radića, Zorana Lazića i Ostoje Filipovića, bili su
nezadrživi. Do
mraka je probijena i druga linija neprijateljeve odbrane koja je, tek naredne noći,
potpuno zauzeta, a neprijatelj bio prisiljen da se povuče i koncentriše u
centru grada. U parku i zgradi gradskog poglavarstva u prvoj fazi borbe, glavnu
ulogu imao je 2. bataljon 12. brigade. Štab Bataljona i komandiri četa vješto
su rukovodili borbenim grupama u napadu. Pored 2. bataljona, prvog dana borbe
istakla se i Jurišna četa. U kritičnoj situaciji, kada je 3. bataljonu
zaprijetila opasnost da padne u poluokruženje, energičnim napadom raščistila
je situaciju i pomogla Bataljonu da uspješno nastavi napad. Oko 8 sati 6.
oktobra, u neposrednu blizinu Gradskog poglavarstva, na rukama boraca dovučene
su 2 haubice 100 mm i, od tada je probojnim i razornim granatama otpočela
artiljerijska kanonada, koja je, s kraćim prekidima, trajala puna 2 sata. Sve
do 15 sati neprijatelj je pružao žilav otpor, kada je sa jugozapadne strane
preko parka i stare tvrđave, prodrla Osječka brigada i, konačno, ugrozila
neprijateljev čvor odbrane. Taktička prednost 12. brigade u toku 5. oktobra
omogućila je Osječkoj brigadi da 6. oktobra likvidira prvu i drugu liniju
neprijateljeve odbrane i da, oko 15 sati razbije otpornu tačku u parku i staroj
tvrđavi, a zatim ugrozi i čvor odbrane u zgradi Gradskog poglavarstva.
Neprijateljeva odbrana bila je oslabljena probojem i bjekstvom iz uporišta oko
300 ustaša na čelu sa pukovnikom Begićem. Ta ustaška grupa oko 7 sati ujutru
6. oktobra iskoristila je gustu maglu i nedovoljnu budnost 4. bataljona 12.
brigade i uspjela da se probije u pravcu Drave. Izbijanjem na rijeku Dravu, ustaše
su uspjele da iznenade i 16. omladinsku slavonsku brigadu i, poslije kraće
borbe, probili su se preko Drave na teritoriju Mađarske.[3] Obezbjeđenje
napada od Pitomače i rijeke Drave povjereno je novoformiranoj 40. diviziji.
Novoformirana 4. brigada 12. divizije i 16. slavonska brigada*} iz
40, divizije, nalazile su se na osiguranju napada na liniji: Široka pustara -
potok Brzenica - Laličko polje, s osloncem na rijeku Dravu u pravcu Barča u Mađarskoj.
Virovitička brigada dobila je zadatak da izvrši blokadu i organizuje obruč
oko Virovitice, te na taj način spriječi bjekstvo neprijateljevih snaga u
pravcu Pitomače i Barča.[4]« Zbornik . .., tom V, knj. 33, dok. 22. Arhiv VII f. NOP-a k. 473 reg.
br. 36-1/211 i k. 60 reg.
br. 9-1/25. Iz
neprijateljeve dokumentacije se vidi da su se u Virovitici nalazile ove
jedinice: Srednja dočasnička (podoficirska) škola, Osma satnija 2. ustaškog
zdruga, Oružnička postaja, Oružnički krstareći dijelovi i gradska
policija, ukupno 1137 ljudi. Arhiv VII f. NDH 60 reg. br. 9-1/5. [2] prvj
napad na Viroviticu bio je u februaru 1943. drugi u novembru 1943, treći u
septembru 1944. i četvrti u oktobru 1944. Prema neprijateljevim izvorima,
napad na Viroviticu počeo je 4. oktobra u 3,30 sati. (Zbornik, ..., tom V,
knj. 33, dok. 22).
|