Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA

Pisati o ženama borcima 12. slavonske NOU brigade, znači pisati povjest o najlepšim životima i ljudskim podvizima u teškom ratnom vremenu. To je bila i najljepša poema o borbi i žrtvovanju za slobodu i doprinosu žena-ratnika koje su podnosile najveće teškoće. Žene borci 12. slavonske NOU brigade doprinijele su da Brigada bude ne samo ubojitija, već otvorenija i šira za ljudske patnje i teškoće. U toku 1943. u 12. NOU brigadi bilo je 136 žena boraca, a u drugoj polovini 1944. njihov broj se smanjio na 66. Mnoge su poginule i ranjene u sjeverozapadnoj Hrvatskoj, Miokovićevu, oko Pakraca, Voćina, na glavnoj željezničkoj pruzi Zagreb - Beograd, u neprijateljevim ofanzivama, u sniježnim planinama Borja i Uzlomca u centralnoj Bosni. Mnoge od njih nisu stigle ni do svojih prvih ljubavi, pa su sav svoj žar i prostodušnost unosile u borbu i služenje narodu i slobodi. U veličanstvenoj oslobodilačkoj borbi lična sudbina žena boraca nije bila toliko važna, koliko borba protiv okupatora i njegovih slugu. To je bio imperativ i uslov neprekidne borbe, koja je za žene borce bila surova i neravnopravna. Kakve je tragove surovo lice rata ostavljalo u dušama slavonskih djevojaka boraca, koje, prije dolaska u Brigadu, nisu imale prilike da se prekale ni u jednoj životnoj opasnosti.

U centralnoj Bosni, u borbi protiv četnika, žene borci dale su svoj pun udio, ne samo s puškom u ruci, već ličnim primjerom. U zaostalim selima oko Motajice one su učile zaostale seljanke kako da organizuju i održavaju uredno svoje domove i održavaju čistoću, kućni red i kako da spremaju jela. To što su svojim zalaganjem u prosvjećivanju žena i njihovom političkom odgoju učinile: Ankica Gerovac, Vida Blanuša, Sofija Vranešević, Jelena Trbojević, Katica Živković, sestre Sofija, Marica i Milka Jovetić, Petra Milaković, Mara Borčić, Milića Božić, Vida Krajinović, Radmila Majstorović, Ljuba Ostojić, Jagoda Srdić, Ruža Vuletić, Milka Tulum, Dragica Ivaković, Veselinka Leskovac, Jula Stanisavljević, Nedeljka Zrnić, Nada Turudić, Katica Vukelić, Ankica Mutić i Danica Kopčalić, bilo je dvostruko korisnije od mnogih političkih zborova i sastanaka sa narodom koje su uporno održavali politički komesari. I kao bolničarke u četi i u bataljonu, žene su se posebno isticale u pružanju pomoći ranjenim i bolesnim borcima. Kao bolničarke, one su unosile toplinu i nagon svog ženskog zanosa u sve što rade. Žene bolničarke nastojale su da oplemenjuju ranjenike a istovremeno i sebe da obogaćuju, razvijaju i usavršavaju.

Ocjenjujući ulogu i značaj žena boraca u 12. slavonskoj NOU brigadi, Štab 6. slavonskog korpusa naredio je Štabu Brigade da pošalje izvještaj o ženama borcima, koje su se naročito isticale u borbi. U izvještaju od 25. aprila 1944. dostavljena su imena ovih drugarica:

1) Jovanke Radulović, rođene 1923. u Malim Bastajima, srez Daruvar, Srpkinje, politički delegat u 2. četi 1. bataljona. Došla je u NOVJ 28. februara 1943, a poginula kod Dervente 2. januara 1944. godine, kada je sa svojim vodom jurišala na kozake. Član KPJ.

2) Mare Borčić, rođene 1927. u selu Pivnici, srez Virovitica, Srpkinje, u NOVJ od 1943. člana SKOJ-a, borca 2. čete 2. bataljona. Isticala se u svim borbama, a posebno prilikom prelaza preko Save kada je bila ranjena. Poslije ozdravljenja vratila se u svoj bataljon i poginula spašavajući teškog ranjenika, zamjenika komandanta 2. bataljona Stojana Milinovića na Palačkovačkom brdu kod Prnjavora 4. januara 1944.

3) Milice Božić, borca 3. čete 3. bataljona, rođene 1926. u selu Špiljak, srez Dubica, člana KPJ, Srpkinje, u NOVJ od 1941, ranjavane 3 puta sa 6 zadobijenih rana. Istakla se u napadu na Miokovićevo, u borbama u sjeverozapadnoj Hrvatskoj i na planini Dilju kod Slavonskog Broda. U borbi je bila odlučna i hrabra, a van borbe tiha i veoma skromna. Bila je i desetar. Bila je na Kozari na liječenju zbog oboljenja pluća.

4) Petre Milaković, borca 3. čete 3. bataljona, rođene 1925. u selu Dravska, srez Virovitica, Srpkinje, u NOB-u od 3. marta 1943, člana KPJ. Isticala se u svim borbama i služila za primjer u četi.

5) Darinke Lončar, borca 2. čete, 3. bataljona, rođene 1927. u Dubici, Srpskinje, skojevke, u NOVJ od aprila 1943. godine. Istakla se u borbama i ispoljila veliku hrabrost, a naročito kod Pakraca, kada je pod mitraljeskom vatrom sakupljala oružje poginulih neprijateljevih vojnika. Tri puta je ranjena, a poginula je u selu Sibokovcu kod Čaglina.

6) Borke Marić, borca 2. čete 3. bataljona, rođene 15. 11. 1924. u Bračevcima kod Đakova, Srpkinje, u NOVJ od 14. avgusta 1942. člana SKOJ-a, poginule 12. decembra 1944. u Novoj Vesi sa još 4 borca iz svoje čete u borbi sa kozacima.

7) Štefice Serežan, borca i bolničarke 3. čete 4. bataljona, rođene 5. aprila 1927. u selu Berek, srez Garešnica, Hrvatice, u NOVJ od 5. septembra 1942. Isticala se u svim borbama. Neobično hrabra i odvažna. Poginula 5. januara 1944. u selu Kovačevići na planini Uzlomcu za vrijeme neprijateljeve ofanzive.^[1]

^[1]) Arhiv VII, k. 893 reg. br. 3/11. U prilogu monografije nalazi se opšti spisak žena boraca 12. NOU brigade.

^ Art