| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
IZBJEGLIČKA
VLADA I ORUŽANI OTPOR
Kao što znamo, prva reakcija izbjegličke vlade na vijesti o ustanku u Jugoslaviji bila je negativna. Smatralo se da je ustanak preuranjen, da je počeo bez konzultiranja vlade u izbjeglištvu ili Britanaca, a iznad svega, izvještaji su govorili da ustanak ne vodi nijedna ,grupa koja se mogla smatrati legitimnom, već zapravo Komunistička partija Jugoslavije. General Simović je 12. augusta u svom govoru preko BBC-a osudio tu akciju i čak prijetio represalijama protiv vođa ustanka nakon rata. Službena linija bila je utvrđena: vrijeme za ustanak još nije sazrelo, a vlada u emigraciji, očito u vezi s Britancima, dat će znak kad dođe čas. Ali kad su četnici preko volje ipak uzeli oružje u ruke i, kako je ustanak dobivao na zamahu, počeli s akcijama, ili na svoju ruku ili s partizanima, vlada u izbjeglištvu promijenila je svoj stav: uvidjevši prednosti koje je mogla izbiti iz ustanka, počela je podržavati četnike kao snagu otpora. Uspostavljanjem kontakta između Mihailovića i obje vlade (jugoslavenskom i britanskom) kocka je bačena, i u nizu emisija BBC-a, Simović, a nakon njegova otpuštanja njegov nasljednik i kralj Petar, uvjeravali su Mihailovića u britansku pomoć i nastavljali mu davati savjete što da poduzima. Tako je, na primjer, 28. oktobra 1941. Simović savjetovao ovako: NJ.
V. Kralj i Kraljevska Vlada
preduzimaju sve potrebne mere da
vam se što pre pruži sva
potrebna pomoć. Pitanje povoljno rešeno. Pripreme u toku. Stoga sačekajte i
savetujte svima strpljenje i uzdržavanje od prenagljene akcije, kako biste
izbegli gubitke i održali se preko zime. Sad se ne izlagati, već sačekati
odavde nalog za akciju. Održavajte
stalno vezu sa našima u Bosni i Crnoj Gori. Preduzmite mere: za manevrovanje u cilju prebacivanja iz ugroženih mesta u krajeve van
neprijateljskog dometa, za slučaj potrebe za zimovanje i za pretstojeću
akciju. Do
datog znaka za zajednički rad, bez krajnje potrebe ne izazivati neprijatelja.134 134
Radoje L. Knežević, »Jugoslovenska vlada i Draža Mihailović«, Poruka br.
10, str. 11. Simović
je 15. novembra izjavio ne samo da je Mihailović na čelu svih snaga otpora u
Jugoslaviji, te da se svi borci trebaju staviti pod njegovu komandu, već je
također dao Mihailoviću smjernice kakav kurs da slijedi: Tamo
gde se narod ne nalazi u tako neposrednoj opasnosti, treba imati strpljenja.
Zahtevamo da se sabotaže i pojedinačni ispadi, koji samo služe neprijateljima
kao izgovor za svirepstva i zločine nad mirnim građanima, odmah obustave, da
bi se uštedele nepotrebne žrtve i uzaludno prolivanje krvi našeg naroda. Nama
teško padaju žrtve koje se daju u današnjoj borbi. Mi smo ne jednom poručivali
da za otsudnu borbu čas još nije kucnuo.135 135
Ibid. Vlada je Mihailoviću pružila svaku podršku u vidu brzog unapređenja i imenovanja na najviše vojne položaje — Ministra vojske, mornarice i zrakoplovstva i načelnika Vrhovne komande136 — a kad je apelirala na suradnju između dvije grupe otpora, to je uvijek značilo da partizani trebaju prihvatiti Mihailovićevu komandu. Tako je i ostalo, od oktobra 1941. pa sve dok je Mihailović imao položaj u izbjegličkoj vladi, tj. do maja 1944. Za primjer bi se mogla navesti izjava kralja Petra na dan 27. marta 1942, preko BBC-a: »...Sad treba da se priberete od pretrpljenih udaraca, da se prikupite i organizujete pod vrhovnim voćstvom denerala Draže Mihailovića. Treba se čuvati preuranjenih akcija koje bi donele žrtve prevelike i nesrazmerne sa onim što se može postići. U borbu sa neprijateljem stupice svi, i Srbi i Hrvati i Slovenci, kad dođe pravi čas i znak bude dat.«137 136
Unapređenje Mihailovića u čin brigadnog generala, 7. decembra 1941, došlo je
zapravo kao nagrada za njegov izvještaj od 22. novembra o sporazumu između
partizana i četnika. Taj izvještaj zaveo je Britance i emigrantsku vladu da
pomisle kako su partizani prihvatili Mihailovićevu vrhovnu komandu. Kljaković
u Politici, 7. XI 1970. 137
»Jugoslovenska vlada i Draža Mihailović«, Poruka br. 10, str. 12. Političke principe koje je u odnosu na oružani otpor u zemlji vjerojatno zastupala izbjeglička vlada pod novim predsjednikom Slobodanom Jovanovićem, od januara 1942. do juna 1943, iznio je Radoje Knežević, ministar dvora od 27. marta 1941. do juna 1943, i ujedno jedan od najnepokolebljivijih Mihailovićevih pristaša u inozemstvu, u jednom poslijeratnom članku. Ti su principi, piše on, bili: (1)
Pre svega, učiniti da se
dva rivalna pokreta otpora sliju u jedan, pod voćstvom đenerala Mihailovića;
ukoliko bi to bilo neizvodljivo, nastojati da se obustavi njihova međusobna
borba i postigne izvesno sadejstvo protiv zajedničkog neprijatelja. (2)
Maksimum snaga prebacivati, iz Srbije i Crne Gore, na teritoriju Pavelićeve države,
da bi se akcijom protiv Ustaša umanjilo i eventualno zaustavilo dalje uništavanje
Srba. (3) Otporne elemente povezati širom zemlje, radi dejstva protivu
okupatora u širim razmerama gde god i kad god to budu zahtevali interesi
savezničke strategije. Tom stalnom pretnjom organizovanih snaga biče, u svakom
slučaju, vezan za Jugoslaviju veći broj neprijateljskih divizija. (4) Opšti
ustanak za oslobođenje zemlje dići u času savezničkog iskrcavanja na Balkan,
ili kad se bude od strane koalicije slobodnih naroda pristupilo jurišu na »evropsku
tvrđavu«. (5) Propagandom preko radija, i delovanjem na samom terenu,
suzbijati plan prepredenih neprijatelja koji su, potpirivanjem antagonizma između
pojedinih delova naroda, podrivali same osnove jugoslovenske države i za sutrašnjicu.138 138
Ibid, str. 10.
|