| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |
|
IX VOJNIČKO RAZMIŠLJANJE O UNAPRED IZGUBLJENOM RATU – RATOVIMA
KATASTROFALNE POSLJEDICE Privredni, moralni, unutar-politički i vojnički gubici su ogromni. Bilans još nije potpuno poznat. Besmisleni rat-ratovi na jugoslovenskim prostorima 1990-1995. (iako još bez pravog bilansa), obilježen je stotinama hiljada mrtvih, invalida, ratnih siročadi, uništenim materijalnim dobrima i u zgarišta pretvorenim područjima sa kojih su protjerani “nedržavotvorni narodi”, a oni drugi, “pošteđeni” na svojim ognjištima i u otadžbini koja “nije ratovala”, ostavljeni da bitišu u mraku ekonomske dezorganizacije, socijalne katastrofe, u privrednom haosu i na vjetrometini moralnog bespuća. Upravo zbog toga, besmisleno ratovanje posebno zahtijeva osvrt na ratna stradanja i na doprinos oružane sile tragediji srpskog, hrvatskog i muslimanskog naroda. Cijena besmislenih ratova iskazuje se u tragičnim razmjerama, pa će “ljudi, sasvim sigurno, na drugi način gledati na svoje ratničke ideje, kada spoznaju njihovu stvarnu cenu” - tvrdi dr Ivan Ahel, ekspert za teoriju sistema i upravljanje, i nastavlja: “Bitno je shvatiti da postoji tesna veza između politike, ekonomije, socijale i ratnih razaranja. Sve što se dogodilo delo je politike i njenih usmjeravanja. Ništa se nije dogodilo bez njenog dejstva” (“Naša borba”, 1-2. oktobra 1994). Postsocijalistička vladajuća struktura Srbije i Crne Gore, preuzevši nacionalizam kao idejnu osnovu svoje vlasti, “odlučujuće je pokrenula tok događaja u pravcu konačnog razbijanja Jugoslavije” (Milenko Marković, “Pogledi na uzroke raspada Jugoslavije”, Stvaranje i razbijanje Jugoslavije, str. 25). Insistirajući na prekompoziciji Jugoslavije na osnovama srpskog nacionalnog unitarizma, a bez uvažavanja nacionalnih interesa drugih naroda i ne vodeći računa o osjetljivosti mješovitih nacionalnih sredina, politika Beograda je nastojala da svoj program o “državi svih Srba” beskompromisno realizuje, ni malo ne zazirući od ratne opcije i mogućnosti pretvaranja srpskog pitanja u međunarodno ratno pitanje. Razumije se, iza strategije stvaranja “države svih Srba” stajala je i procjena o neizbježnoj upotrebi oružane sile, “jer su dva glavna stuba odbrane Jugoslavije - srpski narod i JNA” (Veljko Kadijević, n.d.). Propagandne oblande da su Jugoslaviju razorile “secesionističke republike”, izdašno potpomognute od “međunarodne antisrpske zavere”, razobličili su neposrednim svjedočenjima glavni stratezi besmislenog rata (Veljko Kadijević, “Moje viđenje raspada”, Borisav Jović, “Poslednji dani SFRJ”) i naučna istraživanja (Alet Litl, “Sunovrat Jugoslavije”, Društvo za istinu o NOB, “Stvaranje i razaranje Jugoslavije” itd.). Strategijske ideje militantnih nacionalista da se srpsko pitanje može isključivo rješiti na unitarnim premisama ili kroz konstituisanje “Velike Srbije” u okviru Jugoslavije ili kao nezavisne države, bile su u suprotnosti sa stvarnošću iskazanoj u kulturnom i etničkom pluralizmu koji su podrazumjevali zajednički život bez prisile. Stoga je programsko opredjeljenje za realizaciju pomenutih strategijskih ciljeva otvaralo mnoge probleme (reviziju međurepubličkih granica, međurepubličku podjelu - razduženje - zajednički stečene jugoslovenske imovine, unitarno-pravno nasleđe SFRJ itd.). Istraživanja vršena neposredno pred početak besmislenog rata-ratova, ukazivala su na činjenice da stepen međunacionalne tolerancije nije bio ni izbliza takav - da bi se smatrao uzrokom ratnog nasilja. No, upravo, isključivost nacionalnog unitarizma, izraženog u zahtijevu “sve ili ništa” (“Svi Srbi u jednoj državi”), rezultirali su ratom za reviziju postojećih (“avnojevskih”) međurepubličkih granica, praćenom “radikalnim etničkim čišćenjem pripadnika onih nacija koje su se istorijski konstituisale na zapadno-evropskim ili blisko-istočnim civilizacijskim tekovinama” (Dr Milan Morić, “Ideje”, 1994, str. 96). U trusno vrijeme, koje je već nagovještavalo raspad Jugoslavije, problem revizije postojećih međurepubličkih granica i teritorijalnih razgraničenja između nastupajućih nezavisnih država, ozbiljno je nagovijestio da će se umjesto pregovorima, taj opasan problem pokušati razrješiti ratom. Subjekti u sporu obznanili su svoje “neopozive” pretenzije na nove teritorije kao glavno strategijsko pitanje samostalne države: “Glavni adut Srbije u jugoslovenskim pregovorima su, dakle, unutrašnje granice. Budu li o opstanku odlučivali narodi, sadašnje republičke granice ne bi mogle ostati iste. Dovoljno je, u prilog toj tezi, podsjetiti samo na stav - koji je zajednički i srpskoj poziciji i opoziciji - da Srbi žele da žive zajedno u jednoj državi” (“Borba”; 17-18. februara 1991). Predsjednik Republike Srbije Slobodan Milošević je još određeniji: “Granice, kao što znate, uvek diktiraju jaki, nikada ne diktiraju slabi. Prema tome, osnovno je da moramo biti jaki. Mi jednostavno smatramo da je legitimno pravo i interes srpskog naroda da živi u jednoj državi. To je početak i kraj... Uostalom, što će im ti Srbi koji im toliko smetaju po Kninu, po Petrinji, Glini, Baniji, Kordunu, Baranji, ako je taj problem toliki” (Slavoljub Đukić, “Kako nam se dogodio vođa”, str. 187). Zajednička, jedinstvena “država Srbija” treba da “sebe traži na prostorima od Beča do Konstantinopolja”, jer “Bosna je bila i ostala srpska zemlja”, “Dubrovnik je bio i mora ponovo postati samostalna republika”, “Severna Dalmacija, Lika, Kordun i Banija su srpske zemlje i to će ponovo biti”, “Makedonsko pitanje... kao južna Srbija rešeno je balkanskim ratovima”, “Makedonija ne sme da bude jabuka razdora među Srbima, Grcima i Bugarima” itd (“Novosti”, 27. oktobra 1990; “Borba”, 11. aprila i 25. juna 1990; “Vjesnik”, 4. februara 1990). Vrhovnici Hrvatske, političke institucije i državnici, s jedne, zdušno su branili “republičke komunističke granice”, a s druge strane, snažno ispoljavali pretenzije prema Bosni i Hercegovini. U vrijeme predizborne kampanje, dr Franjo Tuđman je upozorio da će odmah po preuzimanju vlasti, pokrenuti “s mrtve tačke problem životnog prostora pučanstva”, jer se “hrvatski narod ne svodi samo na granice SR Hrvatske, nego postoje problemi povijesnih i prirodnih granica” (“Vjesnik”, 25. februara 1990). Da ne bi bilo zabune o kojima se “životnim prostorima radi”, Tuđman će pokrenuto pitanje pojednostaviti: “Ne mora se biti istoričar da bi se spoznalo da Bosna čini geopolitičku cjelinu sa Hrvatskom” (“Spiegel”, 18. juna 1990). Tajnik HDZ, Neven Jurica je precizno objasnio strategijske ideje teritorijalnih aspiracija predsjednika Tuđmana: “Proširit ćemo Hrvatsku, i već je širimo, na Bosnu i Hercegovinu, jer je ona država i hrvatskog naroda” (“Borba”, 17. aprila 1990). Dr Šime Džodan i Dobroslav Paraga (lider HSP) su, također, pobornici raspada postojeće državne zajednice jugoslavenskih naroda i zagovornici stvaranja “Velike Hrvatske”: “Današnja Jugoslavija raspast će se brže od one predratne, a hrvatske granice će biti na Drini, jer Bosna nikad neće pasti šapatom, niti će velikosrbin preći Drinu” (“Ekspres politika” i “Borba”, 15. februara 1991). Zagrebački pobornici “Velike Hrvatske” smatrali su da je bosanska “enklava” (zaliv Klek-Neum) rana na hrvatskom živom tkivu, koja je “prekinula teritorijalni kontinuitet Hrvatske koji se proteže duž jadranske obale sve do rta Oštro u Boki Kotorskoj”, odnosno “čak do zaliva Spič, do riječice Željeznice pred samim Barom”, pa kao takovu, potrebno ju je “što prije kirurškim rezom ukloniti” (“Novosti”, 14. marta 1991). Teritorijalne pretenzije prema susjednim republikama u vrijeme raspada dotadašnje federacije, pokrenule su u vrlo oštroj formi dezintegracione procese u Srbiji, Hrvatskoj i BiH. U Srbiji, uprkos novim Ustavom proklamovanog “teritorijalnog monoliteta”, na tzv. Kačaničkoj skupštini, objelodanjena je “Deklaracija o proglašenju Republike Kosovo”. I u Sandžaku muslimanska partija “Demokratske akcije za Srbiju” (lider dr Sulejman Ugljanin) zatražila je “celovitu autonomiju” sa pravom, u slučaju raspada SFRJ, ujedinjenja sa Bosnom (“Novosti”, 9. januara 1990). Istovjetni dezintegracioni procesi potresali su i Hrvatsku. Tako je SAO Krajina, kao što smo izložili, donijela odluku o “definitivnom razdruženju, odnosno izdvajanju iz Republike Hrvatske”. Nacionalno vijeće Istre, kao “koordinaciono tijelo svih općina ovog najvećeg jadranskog poluotoka”, donosi proklamaciju o “integraciji istarske regije u EZ” (“Novosti”, 6. decembra 1990). Polazeći od činjenice da su “granice ili međe demarkacione linije i ograde, ostvarene dogovorom ili nametnute silom” (Wilcox Agarad, “Limit”, New York, 1994), srpski i hrvatski militantni nacionalisti (pozicije i opozicije) opredjelili su se za reviziju postojećih međurepubličkih granica “upotrebom sile” - ratom. Kako je na prostorima tek “oslobođenih teritorija” bitisanje pripadnika “neprijateljskih naroda” smatrano veoma opasnim i destruktivnim (“petom kolonom”), pristupilo se neviđenom progonu “osuđenog stranog etnosa”. Progon je podrazumjevao “masovnu primjenu ratnog zločina u njegovoj najbrutalnijoj formi čiji će konačni rezultati doneti apsolutno nacionalno čistu državnu zajednicu” (“The Nation”, 29. januara 1991). U suštini, rat za prisvajanje “novih teritorija”, za reviziju “avnojevskih republičkih granica” bio je teroristički rat - “praktično, to je bio rat vojski i paravojski protiv nezaštićenog naroda” - tvrdi dr Ivan Ahel (“Naša borba”, 1-2. oktobra 1994). Uostalom, to potvrđuju njegovi katastrofalni rezultati. Veoma je teško sumirati globalne pokazatelje koji bi sa sigurnošću pružili odgovor na pitanje kolike je ljudske žrtve i materijalnu štetu proizveo besmisleni rat. To je i razumljivo, kada se ima u vidu da “svaka strana u ratu preuveličava svoje žrtve, optužujući suprotnu stranu. To spada u sredstva podsticaja mržnje i ratnog raspoloženja u narodu i koristi se u ratnoj propagandi” - s pravom tvrdi Miloš Minić. Pa, ipak, na ta suštinska pitanja nužno je dati što objektivniji i faktografski utemeljen odgovor, kako bi se stekla realna slika “u kakvu su katastrofu političke snage uvukle svoje narode i svoje zemlje; u katastrofu, u kojoj su poništeni rezultati njihovog pedesetogodišnjeg razvoja i napretka na svim poljima i bacili ih unazad tri do četiri decenije” (Miloš Minić, “Plodovi i cena”, “Odgovor”, 5. juna 1997). Odgovore na pitanje koliku su cijenu platili narodi Jugoslavije, potražili smo i u dostupnim izvorima i studijama uglednih naučnika u zemlji i inostranstvu. Prednost smo dali ljudskom faktoru - žrtvama rata. Objelodanjeni izvori ukazuju na velike razlike ne samo u sumarnim pregledima, već i u kategorizaciji žrtava rata, odnosno ratnog zločina. Tako dr Ivan Ahel cijeni da je u besmislenom ratu-ratovima izgubilo živote oko trista hiljada ljudi, a od toga “90 odsto bili su civili”. Dordž Kini, šef odjeljenja za Jugoslaviju u Stejt Departmentu, smatra da je u “Bosni poginulo na obe strane 25.000 do 60.000 ljudi”, a u Hrvatskoj “od 17.000 do 26.000 lica, većinom građana” (“The New York Times Magazine”, New York, april 1995). Zapadni vojni analitičari procjenjuju da je u besmislenom ratu u Bosni poginulo oko 100.000 vojnika, od čega oko 30.000 pripadnika Armije BiH, oko 50.000 srpskih vojnika i 20.000 do 25.000 vojnika HV (“Odgovor”, 29. maja 1997). Međutim, Ministarstvo odbrane Republike Srpske tvrdi da je u trogodišnjem ratu u BiH Vojska RS imala 18.392 poginula i 36.543 ranjena vojnika (MO RS, br. 1-01-1645/96). U navedeni brojni pregled nisu unijeti gubici dobrovoljaca iz Jugoslavije i drugih “pravoslavnih zemalja”. Ured za istraživanje žrtava domovinskog rata pri vladi Hrvatske, saopćio je “da je tokom rata u Hrvatskoj bilo 10.668 mrtvih i 2.793 odvedenih i nestalih” (“Velebit”, oktobra 1995). Obzirom da se u pomenutim pokazateljima ne mogu prepoznati gubici JNA u ljudstvu, kao ni gubici Vojske SRJ (koji do danas nisu zvanično objelodanjeni - osim jednog internog dokumenta, u kojem se tvrdi da su armijske jedinice prve godine rata u Hrvatskoj imale 654 mrtvih), zapadni vojni analitičari procjenjuju da su oružane snage SFRJ i Vojska SRJ, zajedno sa njima potčinjenim paravojnim formacijama, imale oko 7.000 mrtvih (Recent American Foreign Policy - Basic Document 1991-1995). Gubitke civila u besmislenom ratu, također, veoma je teško precizno utvrditi, jer pored nedostatka cjelovite identifikacije (popisnika) žrtava rata ili statističko-naučne obrade tih podataka, broj usmrćenih građana se “ili krajnje mistificira, uz objašnjenje da se radi o strogo povjerljivim informacijama, ili se olako izriču brojevi usmrćenih” prema propagandnim potrebama. “U Bosni i Hercegovini u toku rata ubijeno je preko 200.000 ljudi” (“Odgovor”, 29. maja 1997). Zato se i dalje broj građanskih lica žrtava rata, sakriva od javnosti. Istina, više institucija i ustanova u Beogradu, Sarajevu i Zagrebu, bave se ovom problematikom, ali se prema njihovim nalazima i zaključcima još uvjek moramo odnositi rezervisano. Federalni zavod za statistiku u Sarajevu objavio je (29. januara 1996), podatke da je tokom rata u 61 općini pod kontrolom vlasti BiH (nisu uključene općine bihaćke regije) “ukupan broj ubijenih i nestalih 166.824 lica” (“Slobodna Bosna”, Sarajevo, 1996). Vijeće Kongresa bošnjačkih intelektualaca tvrdi da je “samo na području unsko-sanske regije agresor likvidirao 35.000 do 40.000 civila, u Prijedoru 25.000 civila, Kozarcu 11.000”. (Vijeće Kongresa bošnjačkih intelektualaca, “Agresija na BiH i Bosansku krajinu”, Sarajevo, 1996). Zapadni vojni analitičari “procjenjuju da je za vrijeme rata u BiH poginulo između 20 i 25 hiljada vojnika HVO-a, mada ovu brojku, koliko je poznato, niko nije potvrdio niti demantovao”. Ministarstvo odbrane “Herceg-Bosne” podatke o građanskim žrtvama besmislenog rata progasilo je “državnom tajnom”. U Republici Srpskoj, popisnik civilnih žrtava rata još nije kompletiran, “jer se u njihovom slučaju vodi upravno-pravni postupak da bi se ustanovilo da li su oni zaista žrtva rata, te da im bi se odredila visina penzije i ranjenim procenat invaliditeta”. Iako rukovodstvo RS, iz njemu razumljivih razloga, ne želi upoznati javnost o stvarnim gubicima civila - njihovih građana - s vremena na vrijeme Pale obznane brojke o stradanjima Srba. Tako je, nakon povlačenja iz okoline Sarajeva, “srpska strana baratala ciframa od 12 do 15 hiljada mrtvih sugrađana”, a u vrijeme međunarodne arbitraže oko Brčkog, dato je saopćenje da je Vojska RS bila prinuđena osloboditi ovaj grad u kojem je ubijeno 3.153, a ranjeno 7.400 lica, odnosno građana srpske narodnosti (“Odgovor”, 29. maja 1997). Savezna vlada SRJ je (19. marta 1996), usvojila izvještaj o kršenjima “međunarodnog ratnog i humanitarnog prava na teritoriji bivše SFRJ”, u kojem se konstatuje da su “utvrđeni podaci za 5.362 ubijena lica” srpske narodnosti i da su se “najteži zločini dešavali na više lokacija u Bosni i Hercegovini, kao na primjer, u zatvorima Celovine u Mostaru, Kazana i Dobrinje u Sarajevu, slučajevi u Zadru, Tenji, Dugom Selu, Visokom” (“Politika”, 20. marta 1996). U ratne gubitke civilnog stanovništva, uračunat je i broj nestalih za koje se sa sigurnošću ne može tvrditi da li je nad njima izvršena egzekucija ili su još zatočeni po raznim kazamatima. Međutim, Međunarodni komitet Crvenog krsta raspolaže podacima da se 28.316 lica iz BiH i Hrvatske vode kao “nestala”. Porodice nestalih sa područja bosansko-hrvatske federacije podnijele su zahtjev da se utvrdi “pravo stanje 19.133 lica, a od toga su 13.426 osobe zatočene ili ubijene od strane organa Republike Srpske” (MKCK, Bileten, aprila 1997). Broj ranjenih i obogaljenih je, također, još uvjek diskutabilan. Dr Ivan Ahel smatra da je teže ili lakše ranjeno oko milion ljudi - “građana nekadašnje SFRJ”. Republički štab za zdravstvenu i socijalnu sigurnost BiH raspolaže podacima “o 39.106 ranjenika rata 1991-1995”, ali se ne daju podaci da li je riječ o invalidima ili i o ranjenicima bez invalidskih posljedica. U SRJ i Hrvatskoj po metodama “čuvanja državnih tajni”, nisu ozvaničeni podaci o “kategorijama osakaćenih” u besmislenom ratu, a na osnovu pokazatelja objavljenih u medijima, taj broj se kreće od 17.600 do 26.000 lica. Također, u žrtve besmislenog rata treba ubrojiti i “73.407 djece bez jednog ili oba roditelja” (International Federation For Human Rights, Helsinki No I-10, 12/512). Etničko čišćenje sprovedeno je na najbrutalniji način u mnogim oblastima u kojima je živjelo nacionalno mješovito stanovništvo i “tokom čišćenja uništeno je sve što podsjeća na etnos prognanog stanovništva (imovina, groblja, kulturni spomenici i dobra, religiozne i druge institucije)... Mržnja između ljudi kataklizmičkih razmera pogodila je sve etničke zajednice, a najviše Srbe” (Miloš Minić, nn.) Podaci o ovoj apokalipsi naroda “druge” Jugoslavije, također su nesaglasni. Prema podacima međunarodnih institucija, “pokazatelji izbjeglica iz Srbije, BiH i Hrvatske nisu ažurni”. Dr Ivan Ahel navodi da je “oko četiri miliona lica svih uzrasta i oba pola” protjerano sa svojih ognjišta, pa “danas lutaju svetom po našim i tuđim krajevima, koji su za njih u istoj meri neprijateljski i ne obećavaju im, u budućnosti, ništa dobro” (dr Ivan Ahel, n.d.). Nažalost, razmjere egzodusa, kako po svom karakteru (izbjeglice zbog opravdanog straha od progona i protjerana lica činom genocida) tako i po svojoj sveukupnosti, nije moguće pouzdano utvrditi. Zato i ne treba zamjerati institucijama ili pojedincima zbog izričitih neslaganja njihovih sumarnih zaključaka o razmjerama egzodusa, ne samo zbog stalne promjenljivosti izbjegličkog korpusa (raseljavanjem širom svijeta, strahom protjeranih od legalizacije svog izbjegličkog statusa, minornim povratkom svojim kućama itd), već i zbog neujednačene primjene međunarodne Konvencije (1951) i međunarodnog Protokola (1967) o statusu izbjeglih lica. Prema podacima međunarodnih humanitarnih organizacija, sa područja nekadašnje SFRJ registrovano je 3.600.000 raseljenih lica, koja su pošla u izbjeglištvo pod prisilom ili iz straha da će “biti proganjani zbog svoje vjere, nacionalnosti, pripadnosti socijalnoj grupi ili političkog mišljenja” (UN, Konvencija 1951). Mladen Kovačević, stručnjak za analitiku statističkih podataka, smatra da su ove cifre pretjerane, pogotovo procjene UN iz 1992. u kojima se barata sa podacima od 2.500.000 izbjeglica bivše SFRJ (“Borba”, 20-21. maja 1995). Danas broj izbjeglica iz nekadašnjih jugoslovenskih republika pruža sljedeću sliku: “Van BiH se nalazi 1,2 miliona izbjeglica”, iz Hrvatske 407.100, iz Republike Srpske 620.000, iz Srbije 170.000 i Crne Gore 21.000 (UNCCR; B-49/95). Prema podacima “Komesarijata za izbjeglice Republike Srbije, na teritoriji Srbije i Crne Gore nalazi se više od 600.000 izbjeglica iz Hrvatske i BiH” (“Borba”, 16. oktobra 1995). Zagrebačke vlasti tvrde da se na području Hrvatske nalazi 519.000 izbjeglica. Međutim, najveći broj izbjeglica je, ipak, sa područja BiH, a prema podacima međunarodnih institucija, najviše je raseljenih lica: “Bošnjaka 610.000, Hrvata - 307.000, Srba - 243.000 i 23.000 ostalih” (“Odgovor”, 29. maja 1997). Pouzdano može se tvrditi da je stradanjima i enormnoj ekspanziji ratnih zločina, izvršenim nad Bosancima, doprinjela i podjela Bosne, dogovorena između Slobodana Miloševića i Franje Tuđmana. Prema tvrđenju Vorena Zimermana, posljednjeg američkog ambasadora u Jugoslaviji, “ovim tajnim sporazumom o podjeli Bosne protiv volje Muslimana” međuetnički i međuvjerski rat poprimio je neslućene razmjere kako po svojoj surovosti, tako i po svojoj rasprostranjenosti (Voren Zimerman, “Poreklo jedne katastrofe - Jugoslavija i njeni rušitelji”, Beograd, 1997). I zaista, najsurovije borbe rasplamsale su se oko Mostara između HVO i bošnjačke armije, a između Vojske RS i bošnjačke armije u istočnoj Bosni i Bosanskoj krajini. Strahote ljudske tragedije u besmislenom ratu-ratovima, pratili su, pored “vojničke smrti”, i bezočni zločini nad civilnim osobama, silovanja (u štampi se pominje broj od oko 14.000 žena i djevojaka), masakriranja djece, spaljivanje ljudskih bića, mučenja stanovništva, bombardovanja i razaranja gradova (Sarajeva, Vukovara, Goražda, Dubrovnika, Mostara, Dervente, Zadra, Bihaća itd), ostavljenih bez hrane, vode, struje, lječenja i u neprekidnom strahu od snajperskog i artiljerijskog ubijanja. U bezumlju razaranja, a prema podacima Ujedinjenih nacija, “uništena su 2.360 sela, 29 gradskih naselja i oko 130.000 kuća” (“Stvaranje i razaranje Jugoslavije”, str. 175). Kao nigdje i nikada u svijetu, na području Hrvatske i BiH “zapaljeno je i porušeno 817 bogomolja (sakralnih objekata), 2.037 škola, 116 zdravstvenih ustanova, 408 biblioteka i čitaonica, 392 bioskopa i preko 3.000 kulturno-istorijskih spomenika” (WEU, Cuard 1996 T - 12). Ljudske žrtve, izazvane masovnim ubistvima ili bezočnošću progona onih “naroda sa kojima se ne može živjeti zajedno” i ratna razaranja, bili su i ostali logika, strategijski cilj onih političkih koncepata koji su podsticali patološku mržnju i nacionalističko-šovinističku ksenofobiju, sve pod lažnom krinkom povratka na istorijsku scenu svog “božanskog”, “nebeskog” i “mučeničkog” naroda. U suštini, bila je to revitalizacija filozofije i političke doktrine naci-fašističkog duhovnog mračnjaštva. Uostalom, to javno priznaje i dr Biljana Plavšić, predsjednica Republike Srpske, smatrajući da su “Srbi u Bosni etnički-rasno superiorniji ne samo od Muslimana, nego i od Srba u Srbiji”, pa je upravo zbog toga i opravdana privrženost hipotezi etničko-rasne superiornosti. Plavšićka se zalaže “za potpuno čišćenje istočne Bosne od Muslimana... jer genetski to je kvaran materijal” (“Republika”, 16-31. oktobra 1993). Nacionalistički instinkti lako se pale rasističkom isključivošću koja potencira “mitomanijske tajne” i podstiče potrebu za osvetom, svejedno da li je riječ o Kosovu ili Jasenovcu, terorističkom aktu u Narodnoj skupštini (1928) ili o masakru u Šahovićima i Pivinu polju (Muslimana 1924), a rasne, odnosno nacionalističko-šovinističke osvete, ruše sve pred sobom i oko sebe: život zajednice, materijalna dobra, moral i dušu čovjeka. Besmisleni rat je unazadio sve ljudske i društvene djelatnosti: privredu, materijalnu osnovu, društveno-pravnu sigurnost (sistem), funkcije vlasti, autoritet i djelatnost državnih, komunalnih i stručnih institucija i asocijacija, socijalnu zaštitu, prosvjetu, kulturu, zdravstvo, penzijsku egzistenciju, ličnu sigurnost i SVE! Materijalna dobra i posebno proizvodnja privrede, gotovo su potpuno uništeni. Tako je proizvodnja gvožđa pala od 4,3 miliona tona na 200 hiljada tona, a čelika sa 4,5 miliona tona na 900 hiljada tona, dok su poljoprivreda i stočarstvo umanjili proizvodnju za 27 odsto u odnosu na predratnu. Nema sumnje, besmisleni rat-ratovi su, uz pomoć kvazi - nauke, stekli legalitet za društvenu patologiju mržnje ukopane u nacionalistički delirijum i etničko ludilo. Tako “Čista Srbija - novi eugenetički praktikum”, izdavač Vojno etnohigijenski zavod i IP “Srpsko biće”, ističe da je eugenetika (nauka o rasnoj i etničkoj higijeni) postala “duhovnim učiteljem” ali i praktičnim priručnikom “za prepoznavanje stranaca - etničkih tuđinaca, mešanaca i inovjernika na ulici, na radnom mjestu i u domu”, a pogotovo “ratnika na bojištima za praiskonsku srpsku krv” (“Borba”, 18-19. jula 1991). - “Pored nemjerljivog materijalnog razaranja, ubijanja i fizičkog sakaćenja ljudi, besmisleni rat je razarao i ljudsku psihu. Zbog cenzure nema valjanih naučnih podataka o ratnim posljedicama po zdravlje naroda. Doduše, savezni ministar za rad, zdravstvenu i socijalnu politiku, Miroslav Ivanišević, je izjavio da su sankcije ubile oko 80.000 stanovnika SRJ (Slobodanka Ast, “Srbija u depresiji”, Helsinška povelja, Beograd, jun 1997). Ostali zdravstveni stručnjaci govore o epidemiji psihijatrijskih oboljenja, o dramatičnom porastu samoubojstava (za 70 odsto), o porastu kardiovaskularnih oboljenja (za 40 odsto), o povišenom šećeru u krvi (za 5 odsto), uvećanoj pojavi infarkta (za 81 odsto) i apopleksije (za 68 odsto) (Dr Milisav S. Bogdanović, “Populacija i rat”, 1995). Rat i poratne godine (drastično osiromašenje izazvano ratnom katastrofom) najviše su pogodili one koji su najmanje krivi - djecu, žene i izbjeglice. U periodu 1991-1994. znatno je povećana smrtnost odojčadi, a čak 80 odsto djece ima anemiju. “Od oko 310.000 dece izbeglica, 110.000 bilo je izloženo ratnim stresovima” (Slobodanka Ast, n.d.). Zdravstveno stanje izbjeglica je katastrofalno. Uprkos strahota koje su preživjeli tokom rata, 39 odsto protjeranih nijednom, od kada su došli u novu sredinu, nisu osjetili “patronažnu dužnost zdravstvenih ustanova”. Neke zdravstvene institucije koje su se bavile istraživanjem zdravstvenog stanja kod raseljenih lica tvrde da u ovoj populaciji 14 odsto ima povišen šećer u krvi, 11 odsto kardiovaskularne probleme i 38 odsto neuro-psihološka oštećenja,” analizira dr D. Plenča. Prema tome, besmisleni rat nije samo “međusobni sudar neprijatelja”, već, prije svega strahovita pošast za sve narode i narodnosti na području nekadašnje Jugoslavije. Međunarodne zdravstvene i humanitarne institucije prognoziraju da će se mentalno zdravlje srpske, hrvatske i bošnjačke populacije “dovesti u prihvatljive, po svjetskim mjerilima, minimalne zdravstvene standarde, tek za dvadeset godina, tj. kroz biološku izmjenu dvije generacije”. Upravo zbog toga nema i ne može biti oprosta za nosioce ratne politike i ustrajne aktere uništavanja čovjeka, opravdavanja “interesom nacije” i pravom njenih (izabranih ili samoproglašenih) vođa da upotrebom sile razrješavaju izmišljena ili opravdana vitalna pitanja “svog besmrtnog naroda”. Druge rezultate, osim totalne katastrofe, besmisleni rat, kao proizvod avanturističke politike, nije mogao donijeti. Uništeno je sve, a rušenjem međunarodnog položaja Jugoslavije, uvedeni smo u istoriji nezapamćenu svjetsku izolaciju. Jer, “jugoslovensko samoupravljanje, koliko god nesavršeno i neefikasno, ipak je imalo karakter tržišta i, u današnjoj terminologiji govoreći, mi smo bili u dugotrajnoj tranziciji. Šta više, bili smo članovi ili bar u pridruženom članstvu većine organizacija za koje se istočnoevropske zemlje i dan danas bore da se učlane. Na samom početku raspada Jugoslavije, nuđeni su nam još povoljniji aranžmani. Sve je to odbijeno... i mi smo postali ISTOK, kada je ISTOK ukinut, i izolovani u rezervat, kada ceo svet dnevno pojačava svoju međusobnu komunikaciju” (Nadežda Gaće, “Tragične posledice savršene prošlosti”, “Danas”, Beograd, 18. juna 1997).
|
| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |