V INTELIGENCIJA, KONFESIJE I PARAMILITANTNE SNAGE - BOJOVNICI BESMISLENOG RATOVANJA “Ne treba se varati, ovaj rat je zakuvala inteligencija ili mali, sitni egzekutori, aparatčici poput Slobe Miloševića. Posle su to divno realizovale ove vojne gluperde, ali je sve to zakuvano u glavama intelektualaca.” Arhitekta Bogdan Bogdanović ZAKUVANO U GLAVAMA KVAZI-INTELEKTUALACA Na površini svakog rata, pa i besmislenih jugoslovenskih ratovanja počev od 1990. godine (ako ne i ranije, ako se uzmu u obzir njihove najave i pripreme), nalaze se politički i vojni vrhovi. Međutim, oni nisu i jedini ključni faktori. Uvažavajući pouke narodnog iskustva da je “povika na vukove, a i lisice meso jedu”, valja skrenuti pažnju na to da vrhunskim političarima i “vojskovođama” treba priključiti i druge, čiji je doprinos izbijanju rata također izuzetan, da se ne bi umanjile njihove pogubne zasluge, a ni odgovornost pripisala isključivo onim prvim. Zato, bar sumarno, treba razmotriti i odnos djela inteligencije i vjerskih konfesija prema ratu, kao i ulogu paramilitantnih formacija u njemu George Orwel, engleski književnik, sudionik španskog građanskog rata i ljevičar, pisao je: “Kada se u funkciji širenja mržnje i laži nađu nauka i umjetnost, defetizam duha postaje stvarnost, pa u vrtlogu konflagracije, čovjek je krvožedna hijena, a narod bijesan čopor zvijeri.” Na jugoslovenskim prostorima autoritet nauke, aktivnost “intelektualne elite” u funkciji javnih medija, stavljeni su, prije svega, u periodu od 1988. do 1995. u službu ratne indoktrinacije javnog mnjenja. Neke naučne i stručne institucije su nastojale da ideološke smjernice “očeva otadžbine” predstave kao utemeljenje u sopstvenom nacionalnom biću, čija budućnost traži “radikalno revidiranje pogleda na međunacionalne odnose koje je formirao NOP” (Srpska akademija nauka i umetnosti - SANU - Memorandum, 12. februara 1991). Najuglednije nacionalne naučne institucije vrlo su brzo odustale od “objektivnog posmatranja jugoslovenskog društva i državne zajednice, pa su sopstveni etnos uzdigle na pijedestal božanskog mučenika, neprekidno izloženog torturi nevjernog brata-zlotvora” (Dr Mladen Dušanić, “Akribija ili fantastika”, 1992). Bez obzira da li je riječ o onima u Beogradu, Zagrebu ili Sarajevu, brojnim (“đavolskim”) “naučnim djelima” i publicističkim izmišljanjima i brbljanjima, najprije su “znanstveno rasturili promašaje” “neprijateljskog jugoslovenskog konstruktivizma”, iz kojeg su, kao takvog, neminovno proizišli “neravnopravan položaj”, “podređenost”, “zapostavljenost” i “diskriminacija” sopstvene nacije (republike). Kao nosioce “nacionalnog kolonijalizma”, “gospodarske pljačke”, “privredne otimačine”, “asimilacije”, “terora”, “poniženja”, “šovinizma” i “obespravljenosti”, uvijek su identifikovani oni “drugi narodi” i njihove političke i vladajuće strukture. U Srbiji, najuglednije naučne i stručne institucije, udruženja umjetnika, mnoge kulturne ustanove i prosvjetne asocijacije prihvatile su “antibirokratsku revoluciju” i “događanje naroda”, uz prepoznavanje i otkrivanje glavnih nosilaca “antisrpske koalicije” (Slovenija, Hrvatska, Albanci, nacionalne manjine, Njemačka, Austrija, EZ, Vatikan, Kominterna, “autonomaši”, “titovci”, “komunisti” i, na kraju - cijeli svijet). Prema mišljenju nekih akademika, međunacionalne tolerancije, vjerski ekumenizam, a pogotovo “partizansko, već u Drugom svjetskom ratu ostvareno, bratstvo i jedinstvo, kojega su promovisali srbofobi”, nanijeli su “više zla srpskom narodu”, nego petovjekovno robovanje pod Turcima. Pa, ipak, uoči i u prvoj fazi besmislenog rata-ratova, najdalje je otišla SANU, koja je Srbe proglasila za “najugroženiji i mržnjom okruženi narod”, a Jugoslaviju (“prvu” i “drugu”) je ocjenila kao “državu srpske protivurečnosti, pri čemu neravnopravnost (kao najbliže određenje) nije proisticala samo iz odnosa političke i ekonomske dominacije pojedinih republika, već i iz rasprostranjenog psihološkog fenomena - antisrpstva, kao trajnog svojstva pripisivanog pojedinim narodima, nacionalnim manjinama, pojedincima i čitavim ideologijama” (Dr Olivera Milosavljević, “Upotreba autoriteta nauke”, “Republika”, 1 - 31. avgusta 1995). Poslije izjave predsjednika Slobodana Miloševića da “za nas konfederacija nije država” (“Politika”, 16. januara 1991), naučne institucije i intelektualna elita tvrdili su da “savez suverenih država predstavlja klopku za Srbiju” (“Politika”, 24. avgusta 1991), pa se “po svaku cenu mora sprečiti konzerviranje Jugoslavije kao savezne države” (“Politika”, 30. avgusta 1991). Odbacujući bilo kakvu mogućnost obnove Jugoslavije, čiji poredak se ne bi temeljio na unitarističko-centralističkoj osnovi (“jedan čovek - jedan glas”), pojedini članovi SANU, zastupajući tezu “svi Srbi u jednoj državi”, zalagali su se za “novu jugoslovensku državu u koju će svakako ući Srbija, Crna Gora, Srpska republika Bosna i Hercegovina i Republika Krajina” (“Politika”, 29. decembra 1991). Razumije se, put do ostvarenja takvog cilja vodio je preko ruševina zajedničke države i inauguracije prava na nezavisnost svih “konstitutivnih naroda”, izraženom u “apsolutnoj državnosti”. Neminovnost rasturanja zajedništva zahtjevala je izbor puta i metoda razrješenja mnogih problema (teritorijalnih, vojnih itd.). Osnažene ideje o “Velikoj Srbiji” sa zapadnim granicama na liniji Karlobag-Virovitica i revitalizacija obnove “Stare (južne) Srbije”, koje su zastupale i “naučno” branile brojne “meritorne institucije”, udruženja umjetnika i “duhovna elita”, s jedne strane, pokrenule su srpsku ofanzivnu nacionalnu isključivost, a s druge, razvile i osnažile “odbrambene mehanizme ugroženih etnosa”. Tako su međunacionalne mržnje omogućile mobilizaciju silnog nagona “samoodržanja”, pretočenu u želju za ratnom pobjedom, koja se ostvaruje svim, pa i nebiranim sredstvima. Zaokret ka ratnoj opciji, pojedini predstavnici “intelektualne elite” branili su hipotezom o Srbima kao najstarijem, najljudskijem i najhumanijem “nebeskom narodu”, pa prema tome, “srpsko pitanje” i nije ništa drugo do “demokratsko pitanje”, nerješivo “bez božanske pomoći”. Upravo zbog toga “danas (1991), kao i nekad, izabrati zemaljsko carstvo znači izgubiti sebe dotadašnjeg, tj. ubiti samog sebe” (“Politika”, 28. juna 1989). Zato za srpski narod “rat je mir - sloboda ropstvo” (Orwel), jer “bez borbe nema opstanka, a u stvari, bez smrti nema vaskrsenja”, pa “neutralnost danas kada se protiv srpskog naroda vodi rat, smatram božijim i moralnim kukavičlukom” - upozorava Dobrica Ćosić (“Politika”, 26. jula 1991). Pretendujući na pravo teritorijalne ekspanzije “silom oružja”, mnoge kulturne i naučne ustanove nastojale su osporiti valjanost “komunističkih (avnojevskih - I. R.) republičkih granica” (“Politika”, 16. oktobra 1991; “Avanti”, 3. februara 1992), tvrdeći da “istorijsko, nasledno, geopolitičko, etničko i prirodno pravo daje JNA legalitet” ostanka, prije svega, “u Bosni, a zatim i u srpskim krajevima i oblastima” (“Politika”, 2. marta, 24. avgusta 1991. i, 8. aprila 1992). Zato će u toku ratnih dejstava ratoborni akademici i umjetnici bezrezervno podržavati borbena dejstva JNA u Hrvatskoj i BiH: “JNA treba da se koncentriše na granici između onih krajeva gde je većina srpskog naroda i drugih delova Hrvatske. Zna se koji su to krajevi - Krajina, Slavonija, Baranja i zapadni Srem” - upozorava akademik M. Marković (“Politika”. 29. septembra 1991). Agoniju i rasturanje na prostorima tzv. avnojevske Jugoslavije su podsticale, podupirale i aktivno pomagale hrvatske naučne institucije i “apostoli duhovne avangarde”. Na temelju “paroksizma hrvatskih rasističkih teoretičara (dr Ante Starčević, dr Domeniko Mandić, dr Krunoslav Draganović, dr Mladen Lorković, dr Franjo Tuđman, dr Dalibor Brozović), ugrađenog u kult države (po ugledu na nacistički ‘volkscher Staat’) i njen pravni poredak, Srbi su ponovo proglašeni za najvećeg neprijatelja hrvatskog naroda” (Dušan Plenča, “Reinkarnacija ustaškog i četničkog pokreta”, Stvaranje i razbijanje Jugoslavije, Beograd, 1996), da bi u periodu 1990-1995. ponovo brojno zaživjele “znanstvene” studije o ustaškoj zločinačkoj tvorevini NDH kao “izrazu povijesnih težnji hrvatskog pučanstva za svojom samostalnom državom” (“Nedjeljni vjesnik”, Zagreb, 25. februara 1990). U isto vrijeme, neviđena zvjerstva Pavelićevih mastodonata minimizirana su do “niskih razmjera” (dr Franjo Tuđman, “Bespuće povijesne zbiljnosti”, Zagreb, 1992). Razumije se, “povijesna znanost” i “domoljubivo pjesništvo”, pored osude “balkanskih cigana”, bezgraničnim zalaganjem “uma, duha i Božje milosti” nastoji dokazati (i legalizovati) “neprikosnoveno pravo lijepe naše na teritorijalnu cjelovitost” (“Večernji list”, aprila 1992), koja je podrazumjevala bezrezervnu reviziju “avnojevskih” granica: “Gospodo, i u zemlji i u inostranstvu, hrvatski narod se ne može svesti na ovakve postojeće granice, jer te su se granice uspostavile u doba turske najezde, a ostale su do danas” - izjavio je dr Franjo Tuđman u proljeće 1990 (“Spiegel”, 28. juna 1990). I besmrtnici Hrvatske akademije znanosti su se također potrudili tumačenjem da je revizija “granica domovine”, prije svega, usmjerena prema istoku, jer: “Bosna čini geopolitičku cijelinu sa Hrvatskom... i to su prirodne i istorijske granice Hrvatske... koje su se izmjenile silom turske i srpske penetracije” (“Borba”. 12. aprila 1990). Razaranje “nacionalnih i vjerskih (srpskih, jevrejskih, romskih) individualiteta na osnovama velikonjemačkog i frankovačko-ustaškog rasizma, NDH je sprovodila ne samo putem teritorijalnog čišćenja od svih pripadnika osuđenih naroda, već i primenom genocida u svim oblastima kulture i nauke, cinično nazvanim “drugom revolucijom”. Idejno identičan, a državnički prilagođen novim, radikalno drugačijim, objektivnim i subjektivnim uslovima, Tuđman reinkarnaciju ustaške “druge revolucije” proglašava “suvremenim kulturnim preporodom”. Reč je o inauguraciji strogo kontrolisanog javnog mnjenja suludom snagom duhovnog terora koji mas-medije pretvara u jazbinu licemerstva, a umetnike i naučnike u marionete” (Dušan Plenča, n.d. str. 168-169). Vladajuća struktura u Hrvatskoj, uz svestrano angažovanje “domoljubivih znanstvenika i umjetnika”, temeljno je “očistila” biblioteke, pozorišta, muzeje, galerije, izdavačke kuće i kulturne institucije “od prostačkih natruha i podrivačkih supstituta naših misli i naših pogleda na budućnost hrvatskog doma” (“Feral Tribjun”, 8. decembra 1995). Stručnjaci, poput Zvonka Makovića, zapaženog hrvatskog likovnog kritičara, natruhama su proglasili tempere, ulja, akvarele, grafike, plastiku i skulpture srpskih slikara i vajara. Istovjetnu sudbinu doživjela su i najbolja djela “jugoslovenskih bizantinaca, nostalgičara i ortodoksa, dok je ćirilica protjerana preko Save i Dunava” (“Politika”, 25. decembra 1995). Opsjednuti ratom i njegovim necjelovitim, ograničenim i sporodolazećim mirom, uslovljenim pobjedom ili porazom, bili su i ostali nužni objekti istraživanja i duhovnog oslikavanja, ali kada ta problematika postane faktorom javne socijalne i nacionalne misli i propulzionom snagom ponašanja vladajućih sila, nauka i umjetnost, kultura i prosvjeta, postaju daleko odgovornije za formiranje i ponašanje javnog mnjenja od bilo kojeg dejstvujućeg faktora ili upravljačke strukture. Jer, spregom nauke, umjetnosti, publicistike i javnih medija, oblikovano je javno mnjenje u duhu ideologije (programa) vladajućih struktura, pa je manipulacija populacijom u pravcu rasturanja Jugoslavije, poprimila neslućene razmjere. Razumije se, međunacionalna mržnja stvarana je i širena svim sredstvima: preko štampe, radija, televizije, filma, pozorišnih dramoleta, mitinzima, saopćenjima i deklaracijama, demonstracijama i manifestacijama, raspravama na “naučnim” skupovima, apoteozama sopstvenog etnosa, prokletstvima i anatemama “narodnih izdajnika” (mirotvoraca) - sveopćim duhovnim terorom, od kojega nije bilo zaštite. Već “1990-1991. postalo je sasvim izvjesno da se jugoslovenski problem neće riješiti dogovorima i sporazumima, već krvlju, ognjem i mačem neslućenih razmjera” - tvrde poznate apologete HDZ Georg Reissmüller i Carl Sttöhn (“Der Stern”, 1992). Pripremajući se za besmisleni rat-ratove oblikovanjem javnog mnjenja, vladajuće strukture su često ukidale one medije koji su ukazivali na neizbježnost nastupajuće ratne apokalipse. Demokratska svjetska javnost, a prije svega, “Međunarodni fond medija”, polazeći od pretpostavke da su “nezavisni i slobodni mediji temelj demokratije, a ujedno nezamjenjivo upozorenje javnosti da se umjesto ratnog samouništavanja, kakvu politiku vode zvanični Beograd i Zagreb, mora uspostaviti demokratski sistem i sloboda svih građana” (Marvin L. Stone. “Süddeutsche Zeitung”,1992), uspjela je u više navrata da ponovo oživi zakonskim nasiljem ukinuta sredstva informisanja: u Srbiji - “Borba”, “Radio B92” i “Studio B”; u Crnoj Gori “Monitor”; u Hrvatskoj - “Radio 101”, “Indeks” i “Feral Tribjun” (“Slobodna Dalmacija”, 8. februara 1993). Zloupotrebom nauke i usluga intelektualne elite, odbacivanjem svakog smisla za mjeru, izmišljanjima, detaljno razrađenim mehanizmima propagande, komentarima, feljtonima, pismima čitalaca, prigodnim napisima i specijalnim tretmanom pojedinih problema, javni mediji, vodili su javno mnjenje jednosmjerno i jednozvučno, sa nemjerljivim agresivnim pristupom u pravcu rušenja Jugoslavije, isključivo nasiljem, odnosno ratom, utemeljenim na primjeni masovnog genocida. U tom pravcu, specifičan rat protiv svih onih koji su na bilo koji način osporavali ili osuđivali strategiju stvaranja “Velike Srbije” ili “Velike Hrvatske”, vodili su beogradska “Politika” i zagrebački “Vjesnik”. Tako je “Politika” unaprijed imala razrađene novinarske obrasce: “Za Kosovo jedino je istorijski princip bio demokratski, za Srbe u Hrvatskoj etnički, za Srbe u BiH katastarski, za Dubrovnik argumenti su traženi u kratkoj pripadnosti Hrvatskoj, za Vojvodinu opet etnički, za Zadar, Karlovac, Vukovar... argumenti nisu ni traženi” (Dr Olivera Milosavljević, n.d.)