| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |
|
RAT – RATOVI U BOSNI I HERCEGOVINI (1991 – 1995) PARTIZANSKI GENERALI SA NARODOM – PROTIV RATA I ZA JEDINSTVENU BOSNU I HERCEGOVINU *) *) Ovaj tekst pisan je na osnovu podataka Džemila Šarca i dr Fadila Ademovića – izvoda iz saopštenja pripremljenog za »okrugli sto« beogradskog Društva za istinu o antifašističkoj narodnooslobodilačkoj borbi u Jugoslaviji 1941-1945U ratnom vremenu, kada je Sarajevo tri i po godine bilo u prstenu opsade i, danonoćno, sa svih strana zasipano artiljerijskim salvama, kad snajperisti i mitraljesci nisu birali ciljeve, grupa pensionisanih generala bivše JNA bila je sa narodom, sa državom i Armijom BiH. Ostali su sa sugrađanima u ratnoj kataklizmi, toj najvećoj ljudskoj nevolji. Znali su i vidjeli: Sarajevo se brani golim rukama, puškom i ostajanjem na licu mjesta a ne bježanjem iz ratnog pakla. Kao osvjedočeni antifašisti, doskorašnji visoki vojni funkcioneri, komandanti armijskih oblasti, stručnjaci za operatiku i strategiju odbrane zemlje, za socio-psihološke činioce rata, eksperti za pojedine rodove i vidove vojske i ratne vještine, okupili su se čim je počelo stezanje obruča oko Sarajeva. Na sastanku 8. aprila 1992. godine, brzo su došli do jedinstvenih ocjena i stavova. Prve upade paravojnih formacija i vojske iz Srbije preko Drine u Bosnu nazvali su pravim imenom – agresijom na Bosnu i Hercegovinu, agresijom snaga nacionalizma i neofašizma. Saopštenje za javnost tada su formulisali i potpisali: Milan Ačić, Milenko Anđelić, Idriz Čejvan, ing. Adolf Dančević, Abaz Deronja, Ahmed Džubo, Ahmet Hodžić, Džemal Muminagić, Sakib Pozderac, Džemil Šarac, Mirko Vranić, Milan Vuković i Anton Lukežić. Ovo saopštenje trinaestorice generala objavila su javna glasila u BiH i SFRJ a nemali publicitet dobilo je i u međunarodnoj javnosti. Činu potpisivanja izjave pridružili su se antifašisti: Novak Anđelić, Stojan Bjelajac, Dragutin-Braco Kosovac, Vaso Radić i Cvjetko Kačar. Iz Zagreba se priključio nekadašnji komandant RV i PVO Enver Ćemalović, a iz Herceg-Novog i general Ekrem Durić. Iz Mostara su se oglasili general Asim Pervan, književnik Jakov Jurišić i narodni heroj Dušan Grk. U toj izjavi napadi na Bosnu i Hercegovinu okarakterisani su kao »put u besmisleno produbljivanje mržnje, raskola i samoubistva naše zajednice«. »Klanjamo se žrtvama palim na obalama Miljacke i širom BiH« - rekli su potpisnici osuđujući ubice nevinih ljudi Muslimana, Hrvata i Srba u Bijeljini, Kupresu, Bosanskom Brodu i drugim mjestima. Iskazali su odlučnost u zahtjevu da se »zaustavi vojna i politička intervencija iz Srbije i Hrvatske«. Oglasili su se i pismom 3. juna 1992. i upozorili da samo mir i demokratski rasplet krize mogu spriječiti rat bez granica – katastrofalne ljudske i materijalne gubitke, egzodus stanovništva, izbijanja na javnu scenu u sve većoj mjeri intelektualnog, političkog i moralnog društvenog škarta. Osudili su etničko čišćenje i stvaranje koncentracionih logora za nesrpski živalj ističući da inspiratori i nosioci genocida moraju da odgovaraju i da budu kažnjeni. To pismo potpisali su i generali Fikret Jakić, Muharem Fetahagić i Ante Karanušić. Njima se pridružila i grupa uglednih pukovnika bivše JNA – Sahib Osmanbegović, Milan Inđić i Boško Milutinović. Među potpisnicima, na žalost, nije bilo generala Nikole Prodanovića, Slobodana Kezunovića i Nikole Avramovića koji su otišli iz Sarajeva odmah na početku rata. Svi koji su ostali dijelili su sa narodom dobro i zlo. U haosu koji je nastao, sagledavali su izlaze i javno ih saopštavali. U oba javna istupanja iskazali su vlastito uvjerenje »da su i oni borci u istom frontu«. Posle generala, svjetskoj javnosti obratili su se i bivši ambasadori SFRJ iz BiH. Oni su, 15. aprila 1992, uputili poruku generalnom sekretaru i Savjetu bezbjednosti, Evropskoj zajednici i Sajrusu Vensu. U tom obraćanju rekli su da je na suverenu Bosnu i Hercegovinu izvršena brutalna agresija sa genocidom, naglasili da se ugrožavaju osnovna ljudska prava, pri čemu se ovom agresijom gasi ono najveće – pravo na život, ruše se gradovi i sela. Pred nasiljem agresora, kolone naroda u najvećem egzodusu koji pamti ova zemlja kreću u prognaničku neizvjesnost. Ne poštuju se osnovni principi Povelje Ujedinjenih nacija, Helsinške deklaracije i Pariske povelje, odluke Savjeta bezbjednosti i KEBS-a o razriješenju krize u BiH i Jugoslaviji. U trenutku kada su pisali ovo upozorenje, Sarajevo, Bosanski Brod, Zvornik, Bijeljina, Kupres, Foča, Višegrad, Čapljina i druga mjesta bila su izložena pokoljima i razaranjima. Velikodržavnim nacionalističkim politikama Beograda i Zagreba očigledan je cilj da se podijeli BiH. Zato su nekadašnji ambasadori zahtjevali da međunarodni faktori utiču da se sa teritorije BiH odmah povuku sve formacije iz Srbije, Crne Gore i Hrvatske. Tražili su upućivanje mirovnih snaga UN. Apel su potpisali: Tarik Ajanović, Danilo Bilanović, Muhedin Begić, Esad Cerić, Osman Đikić, Feliks Gorski, Muhamed Hadžić, Ana Jovanović, Mićo Rakić, Safet Šerifović, Redžo Terzić... Ovaj dokument podržali su i ambasadori iz BiH koji žive u Beogradu: Ljubo Babić, Dimitrije Bajalica, Cvijetin Mijatović, Augustin Papić, Mara Radić, Ismet Redžić, Nusret Seferović i Alija Vejzagić. Apel je podržao i Raif Dizdarević, bivši savezni sekretar za inostrane poslove i predsjednik Predsjedništva SFRJ. Bilo je i ambasadora koji nisu htjeli da stave potpis ispod ovog apela (Mirko Ostojić) sa obrazloženjem da nisu saglasni da se ovaj osvajački pohod smatra agresijom na BiH. Sarajevski generali su se stavili na raspolaganje Štabu TO, kasnije Glavnom štabu Armije Republike Bosne i Hercegovine. Stavili su na raspolaganje svoje znanje, iskustva i praktičnu spremnost da se angažuju u mjeri u kojoj je to neophodno državi. Sa vojnim organima dogovorili su se o vidovima saradnje i zajedničkog djelovanja na odbrani zemlje i oslobađanju od agresora. Izvijestan broj oficira JNA mlađih od 60 godina uključio se u aktivnu službu. Načelnik GŠ Armije Republike BiH general Rasim Delić i svi komandanti korpusa au bivši oficiri JNA. Na najodgovornijim dužnostima bili su i generali Sefer Halilović, Jovan Divjak, Stjepan Šiber, Ivan Brigić. Generali Milan Ačić, Džemil Šarac i Mirko Vranić imenovani su juna 1992. za članove Vojnog savjeta pri Vrhovnoj komandi. Temeljni odnos potpisnika svih ovih apela prema surovoj ratnoj zbilji je patriotski i antifašistički. Angažovali su se u borbi protiv agresora, protiv velikodržavnih koncepcija usmjerenih na podjelu BiH, protiv svih vidova šovinizma i neofašizma, a sve na osnovama Platforme Predsjedništva RBiH od 26. juna 1992. godine. Stari partizanski ratnici cijelo ratno vrijeme djeluju u organizaciji SUBNOR-a BiH. Njih osamdesetorica osudili su plebiscit u SDS-režiji i podržali ideju o referendumu za nezavisnu Republiku BiH. Poznat je Ed-memoar GŠ OS i Predsedništva Republike o obliku rata i ratnoj vještini u odbrani BiH. U dokumentu se preporučuje najpogodniji i realan oblik ratovanja kombinacijom partizanskih i frontalnih dejstava uz korišćenje iskustava NOR-a 1941-1945. Ukazuje se na manevarski rat čiji nosioci mogu da budu ne samo snage sa fronta nego, u velikoj mjeri, jake i dobro vođene partizanske snage na takozvanoj privremeno zauzetoj teritoriji. Iz sredine penzionisanih generala bivše JNA u Sarajevu upućeno je pismo komandantima OS Republike Hrvatske čim su otpočele oružane čarke između HVO i Armije RBiH. Riječ je o pismu Džemila Šarca Janku Bobetku i Antonu Tusu, a sva trojica su generali bivše JNA. »Mislim da stvari idu pogrešnim putem« - pisao je Džemil Šarac. To svoje pismo nazvao je »kraćim tekstom, skromnim krokijem na temu hrvatsko-bosanskohercegovačkih odnosa«. Zamolio ih je da razmisle o nekim bitnim činjenicama prema kojima osnovnu odgovornost snose rukovodeći ljudi u Zagrebu. U pismu, koje je integralno objavljeno u knjizi »JNA – beznađe zla« dr Fadila Ademovića, naglašava se da BiH nije planirala i dijelila Republiku Hrvatsku sa režimom u Beogradu dok rukovodeći faktori Republike Hrvatske i neki njihovi sljedbenici u BiH to čine sa teritorijom BiH. Takođe se podsjeća na odluke AVNOJ-a i ističe da u rješavanju nacionalnog pitanja »od Titove formule do danas nije otkrivena bolja...« Jula 1992. godine osuđeno je rješenje kojom paljanska skupština i SDS poništavaju odluke ZAVNOBIH-a o državnosti BiH. Poznato je da su ratni veterani uspostavili uspješnu saradnju sa Međunarodnom federacijom starih boraca i sa pojedinim srodnim organizacijama koje podržavaju BiH. Posebno je zapažena saradnja sa borcima NOB-a Slovenije, Makedonije i Hrvatske. Izuzetno je razvijena saradnja sa Društvom za istinu o antifašističkoj narodnooslobodilačkoj borbi u Jugoslaviji 1941-1945. i Međunacionalnim udruženjem Bosanaca i Hercegovaca u Beogradu. Članovi obe ove organizacije od njihovog osnivanja su i penzionisani generali i pukovnici iz BiH koji žive u Beogradu: Rahmija Kadenić, Svetozar Oro, Savo Popović, Mirko Tomić, Džemal Fejzo, Jovo Ninković, Ivica Miličević, Žarko Miličević, Mile Trkulja, Ahmed Đonlagić, dr Mehmedalija Bojić, Sead Hadžović, Danilo Stojić, Omer Pezo, dr Mensur Ibrahimpašić, Živko Rodić, Izudin Čaušević, Hasan Četić, Ismet Dilberović, Mujo Dizdar, Čedo Đukić, Ćamil Kazazović, Danilo Kijac, Jovo Kljajić, Moric Levi, Rajko Radetić, Esad Redžić, Josip Rukavina, Stanko Salcberger, Uzeir Zubović, Milan Vasić i Vojislav Šiljegović. Njihova imena nalaze se ispod poznatog Apela za mir i zajednički život naroda BiH od 25. aprila 1992. godine koji je potpisalo 75 uglednih antifašista iz BiH koji žive u Beogradu. Za većinu pomenutih generala i pukovnika bivše JNA prestali su penzionerski dani čim se počelo ratovati. Svoje aktivnosti, bez obzira gdje su bili, usmjerili su protiv rata, a svoje sposobnosti stavili na raspolaganje za odbranu BiH. Osjetivši se iznevjerenim od armijskog vrha i armije u koju su ugradili čitav svoj radni vijek, bili su protiv zloupotrebe JNA, protiv ratne politike njenog vrha. U toku rata osuđivali su a i danas osuđuju prevaru tadašnjeg vrha JNA koji se stavio u službu Slobodana Miloševića i, samim tim, prihvatio logiku besmislenih ratova na prostorima nekadašnje zajedničke države sa najtragičnijim posljedicama.
|
| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |