| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |
|
RAT – RATOVI U BOSNI I HERCEGOVINI (1991 – 1995)
OPSADA SARAJEVA Jedinice sarajevskog korpusa JNA su prvih dana aprila blokirale Sarajevo, zaposjele aerodrom Butmir i uspostavile 14 punktova koji su kontrolisali ulazak u grad. Mase građana pokušavale su da se izvuku iz grada koji je upadao u ratnu tragediju. Gradom je zavladao kriminal svih vrsta - vlast je bila u paralizi. Utisak je da tu haotičnu situaciju srpska strana nije mogla ili nije znala da iskoristi i da zauzme Sarajevo. Teško je utvrditi šta je najviše uticalo na takvo stanje: brza mobilizacija i snažan otpor branilaca, neadekvatno odmjerene snage napadača, neshvatanje da je Sarajevo najvažniji strateški objekt u vojnom rješenju rata u BiH, ili predviđanje da će se predati iznurivanjem, ili nepredviđanje da će se mogući uticaj međunarodnog faktora na tok rata u BiH upravo najjače ispoljavati u vezi sa Sarajevom, kao strateškim središtem BiH. Teško je utvrditi da li su i u kojoj mjeri planeri agresije, posebno operacije za zauzimanje Sarajeva, shvatili značaj tih operativno-strategijskih činjenica. Jačina borbi oko Sarajeva bila je promjenljiva i vezana za pokušaje napadača da zauzmu grad ili za napore branilaca da probiju opsadu, za intervencije Ujedinjenih nacija i Evropske unije i dolaske svjetskih državnika i predstavnika međunarodnih organizacija. Međunarodni faktori su, u tim prilikama, nametali primirja, koja su, po pravilu, zaraćene strane kršile, pogotovo ako im nisu odgovarala u operativnom smislu. U gradu je do početka maja bila komanda 2. armije. Ona je predstavljana kao faktor koji traži mirno rješenje, a u stvari je bila koordinator opsade i pokušaja zauzimanja grada. Kada je (27. aprila 1992) proglašen Ustav Savezne Republike Jugoslavije i odlučeno da se JNA povuče iz BiH, u BiH je bilo primirje i počinjala je smjena jedinica JNA na položajima oko Sarajeva. Zatišje je kratko trajalo. U vrijeme konferencije u Lisabonu (1. maja), borbe su obnovljene, pa je konferencija prekinuta. Komanda 2. armije je iskoristila povratak bosanske delegacije, pa je na aerodromu uhapsila Izetbegovića. Uz angažovanje posrednika EZ i UNPROFOR-a dogovoren je prekid vatre, oslobađanje Izetbegovića i evakuacija Štaba ka Lukavici. Jedinice TO su kod Skenderije pripremale zasjedu i 2. maja dio kolone zarobile ili uništile. U Lukavicu je stiglo 11 vozila JNA sa generalom Kukanjcem. O ovom događaju svaka strana je dala svoju verziju. Zarobljenici JNA (oko 230) su oslobođeni, a borbe nastavljene. Prekidi i intenziviranja borbi će se smjenjivati tokom cjelog rata jer ni jedna strana nije imala snage da protivničkoj namjetne rješenje. Sarajevo je do kraja rata ostalo opkoljeno i izolovano od drugih djelova BiH. Opsadu Sarajeva je vršio 4. sarajevski korpus JNA (od polovine maja sarajevsko-romanijski korpus Vojske srpske), sa dosta artiljerije kojom su dezorganizovani vitalni gradski sistemi i kod stanovništva lomljena volja za otporom. Fenomen opsade Sarajeva privukao je pažnju svjetske javnosti. Eksperti UN, koji su istraživali ratne zločine u Jugoslaviji, prikupili su dokumentaciju o borbama i opsadi Sarajeva (od 5. aprila 1992. do 30. septembra 1993), koja je poslužila kao osnova za studiju o tom problemu (“Borba”, od 29. jula i 1. avgusta 1994). U toj studiji je navedeno: Jedinice Vojske srpske granatirale su Sarajevo sa 600 do 1.100 oruđa, ne računajući tenkovske topove. Svakodnevno je ispaljivano tokom “mirnih” dana od 200 do 300 granata, a tokom borbeno “aktivnijih” dana 800 do 1.000 granata. Hronologija događaja, utvrđena na osnovu tih podataka, pokazala je da je grad za sedamnaest mjeseci nemilosrdno granatiran i da je na stanovništvo u prosjeku dnevno padalo po 311 granata. Najteže granatiranje grad je doživeo 22. jula 1993, kada je ispaljeno 3.777 granata. Posebno je “indikativno što su se pogibije, ranjavanja i razaranja dešavala u raznim dijelovima grada i... poznatim civilnim okruženjima, kao što su škole, ulice, parkovi, fudbalski i sportski tereni, groblja, bolnice, pa čak i u redovima za hljeb i vodu i u službi humanitarne pomoći u gradu”. Analitičari su utvrdili korelaciju između žestine granatiranja i vremenskih intervala pred i za vrijeme međunarodnih konferencija i ukazali na to da su granatiranja imala politički cilj. Naveli su dan kada je na grad palo najviše granata (3.777) i povezali to sa najavom SAD da se isključuje mogućnost direktne vojne intervencije u BiH. U pomenutoj studiji UN se tvrdi: da kada su međunarodni faktori vršili na RS pritisak da prestane granatiranje - artiljerijski napadi bili su znatno nižeg intenziteta. Opsada Sarajeva je postala glavno ratno poprište i trajala je do kraja rata. Obje strane su istrajavale u svojim namjerama i vjerovatno težile da tu izbore ishod rata. Ali, kako nijedna u tome nije uspjela, Sarajevo je oslobođeno opsade tek poslije zaključenja ugovora u Dejtonu i Parizu. Tako je prestao - ili prekinut najkrvavi i najsvirepiji rat ako ne ovog stoljeća, ono njegove druge polovine. |
| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |