| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Oslobođenje Podgorača U
junu 1944. najveći udarac neprijatelju nanijela je 12. NOU brigada uništenjem
njegove posade i oslobođenjem Podgorača, 20. juna 1944. godine. Prema podacima
u neprijateljevom uporištu Podgorač nalazilo se preko 500 njemačkih feldžandarma
naoružanih sa 46 mitraljeza i puškomitraljeza, 14 lakih i 2 teška minobacača,
a ostalo puške. Podgorač se nalazi u ravnici, sa blagim uvalama na zapadnoj
strani, a okolno zemljište bilo je zasejano pšenicom u fazi zrenja. Odbrana se
oslanjala na spoljne obezbeđenje koje se nalazilo na periferiji Podgorača u
oranicama zasijanim pšenicom. Druga linija odbrane koja se nalazila na ivici
Podgorača, oslanjala se na veći broj bunkera i stambenih zgrada uređenih za
odbranu. Težište i čvor odbrane nalazili su se u centru Podgorača: Hrvatskom
i Vatrogasnom domu, Jonovoj kući, školskoj zgradi i srednjovjekovnom
grofovskom dvorcu koji se nalazio u parku okružen kestenovima i platanima. Borbu
sa neprijateljem vodili su 1, 2. i 4. bataljon, Jurišna četa Brigade i 1. četa
3. bataljona, izviđački vod i Diverzantska četa 12. divizije. Treći bataljon
sa 2 čete nalazio se u brigadnoj rezervi.[1]
Namjera neprijatelja je bila da većim fortifikacijskim radovima pretvori
Podgorač u tvrđavu, koja bi, kao isturena odbrambena tačka, štitila
komunikaciju Podgorač - Osijek, prilaz Osijeku, Đakovu i Našicama.[2] Prije
napada na Podgorač, u Brigadi su vršene dvodnevne vojne i političke pripreme,
kakve do tada nisu održane u Brigadi od njenog formiranja. Sa štabovima
bataljona i komandirima četa, komandant, major Ivan Senjuk »Ujak« izvršio je
detaljne vojne pripreme, stavljajući naglasak na organizaciju vatrene podrške,
ulogu i zadatke bombaških i diverzantskih grupa, kao i inicijativu komandira četa,
vodova i desetara. Sastanke sa političkim komesarima četa i političkim
delegatima vodova, održao je politički komesar Brigade Ivica Miličević, a na
sastancima partijskih ćelija, sekretar Brigadnog komiteta Jovan Kokot vodio je
razgovore sa članovima Partije, s obzirom na to da je to bila šansa za
rehabilitaciju poljuljanog povjerenja u 12. brigadu zbog njenog povlačenja sa
glavne željezničke pruge kad je 18. brigada pretrpjela osjetne gubitke. Napad
na Podgorač bio je veliki izazov za Brigadu, jer* je 15. juna 1944. Glavni štab
za Hrvatsku zakazao međukorpusno takmičenje za najbolji korpus i najbolju
brigadu u Hrvatskoj.[3]
Poslije podne 19. juna oko 16 sati komandant Brigade je raportirao komandantu
12. slavonske divizije Nikoli Demonji da je 12. udarna brigada spremna za izvršenje
zadatka. Početak napada bio je 19. juna u 20 sati. Znaci raspoznavanja: »Uporište
pada«. Iz
zapovjesti Štaba Brigade je proizašlo da je osnovni cilj napada na Podgorač
da se koncetričnim udarom sa 3 bataljona što prije izbije u centar, a odatle,
u vidu lepeze, organizuje napad i likvidira žarište neprijateljevog otpora.
Prvi bataljon sa 3 pješadijske čete, ojačan brzometnim topom 28 mm, napadao
je na glavnom pravcu, školsku zgradu, Jonovu kuću i seosku kafanu sa
sjeveroistočne strane koji vodi između komunikacija Budimci - Podgorač i
Klenik - Podgorač. Drugi bataljon sa 3 pješadijske čete, ojačan teškim
minobacačem napadao je s jugozapadne strane pravcem: kota 153 - groblje -
centar Podgorača. Radi siline udara, borbeni poredak formiran je u 2 ešelona:
2 čete u prvom i 1 četa u drugom ešelonu. U početnoj fazi napada bataljon je
morao da likvidira bunker koji se nalazio u pšeničnom polju južno od groblja
kao spoljnje obezbjeđenje. Četvrti
bataljon sa 3 pješadijske čete napadao je na Hrvatski dom i vatrogasno spremište
sa sjeveroistočne strane pravcem: Đakovo - Podgorač i Budimci - Podgorač.
Pored toga, 4. bataljon dobio je specijalni zadatak da po mraku neopaženo ubaci
sa sjeveroistočne strane u centar Podgorača grupu od 15 boraca, koja će
svojom pojavom izazvati pometnju i paniku i olakšati ostalim bataljonima
koncentrični prodor prema centru uporišta. To je bila taktička novina u
Slavoniji koju su Štab Brigade i štab bataljona uspješno realizovali. Treći
bataljon i Jurišna četa sa 2 topa 37 mm i 65 mm nalazili su se u brigadnoj
rezervi. Štab Brigade nalazio se u kućama na Brestu, a štabovi bataljona uz
svoje jedinice. Brigadno previjalište je bilo uz Štab Brigade, a Divizijsko
previjalište sa Hirurškom ekipom u selu Ostrošinci. Predviđeno je da se
evakuacija plijena vrši pravcem Podgorač - Ostrošinci.[4] Tačno
u 20 sati 19. juna 1944. bataljoni 12. brigade izvršili su koncetričan napad
i, praktički, zanemarujući spoljnju odbranu neprijatelja, silovito jurišali
prema centru uporišta gdje se nalazio čvor neprijateljeve odbrane. Zamjenik
komandira Diverzantske čete Divizije, Milan
Gredeljević,
bacao je eksploziv na njemačke bunkere i krčio put bataljonima Brigade prema
centru i čvoru neprijateljeve odbrane. Na prvoj liniji odbrane, u stambenim
zgradama, dvorištima, razvila se žestoka borba. Čitavu noć je vrilo kao u
kotlu od puščane i mitraljeske vatre, i eksplozija ručnih bombi, granata,
PT-topova, minobacača i partizanskih »čarapa«.10^ Sve te
mnogobrojne eksplozije slivale su se u grmljavinu koja je dopirala čak do
Osijeka, Đakova i Našica. Nakon 1 sata borbe, prva linija neprijateljeve
odbrane je probijena. Likvidirano je desetak bunkera koji su razoreni do
temelja, jer neprijatelj nije izdržao paklenu vatru i juriše boraca. Prema
plamenim jezicima koji su se dizali iz zapaljenih neprijateljevih objekata,
vidjelo se da se borba prenijela u centar uporišta, dok je prva linija odbrane
ostajala u dubokoj pozadini. U
bunkerima, oko njih, u dvorištima, otpornim tačkama i stambenim zgradama, ležalo
je na desetine mrtvih njemačkih vojnika. Iznenađeni brzim prodorom u centar
Podgorača, nekoliko njemačkih oficira i podoficira zatečenih u bezizlaznoj
situaciji, izvršili su samoubistva. Juriši boraca nisu prestajali, već su
nastavljali sve do svanuća. Snažan motiv da se povrati poljuljani ugled
Brigade, pretvorio se u do tada neviđeni elan boraca i starješina. U zoru se
moglo prebrojati oko 200 ubijenih njemačkih vojnika koji su ležali na ulicama
Podgorača. U žestokim jurišima, među prvima su bili komandiri četa. Ljuban
Prodanović, Stojan Prodanović, Petar Bogdanović, Vaso Radić, Zoran Lazić,
Dušan Ćasić, Marijan Čižić, Marijan Biberović Mitraljezac, Milisav
Radosavljević i Petar Stanić. Do 9 sati oko 200 neprijateljevih vojnika bilo
je sabijeno u srednjovjekovni dvorac, a Podgorač je bio očišćen od
neprijatelja. Sve otporne tačke i utvrđene zgrade bile su u rukama boraca 12.
udarne brigade. Iz starog dvorca, iza debelih zidova, neprijatelj se očajnički
branio. Oko 10 sati kada je sunce već visoko odskočilo, borba se prenijela na
svega 1000 m2, a 2. bataljon sa četom 4. bataljona, izvršio je
potpunu blokadu dvorca. Grupu boraca i starješina koji su pokušali da se
približe vratima dvorca, neprijatelj je zaustavio pravom kanonadom bombi i
granata. Inicijativa i mašta boraca i starješina bila je bez granica. Grupa
boraca i starješina najprije je upotrebila benzinske boce u namjeri da zapale
krov na južnom dijelu zgrade. Kada to nije uspjelo, upotrebljena je vatrogasna
pumpa napunjena benzinom (kao plamenobacač), i krov je zapaljen. Grupa boraca
koja se merdevinama popela na krov, razvalila je sjekirama krovnu konstrukciju
zaštićenu debelim limom. Od požara i dima neprijatelj je bio prisiljen da se
povuče u sjeverni dio dvorca, odakle je nastavio upornu odbranu. U južnom
dijelu objekta požar je zahvatio skladište sa municijom koja je eksplodirala,
ali to nije zbunilo hrabre borce 2. i 4. bataljona u ostvarivanju krajnjeg
cilja. Kada su iscrpljene gotovo sve taktičke mjere i postupci da se
neprijatelj savlada, oko 13 sati utvrđeno je da neprijatelj ne želi predaju i
da će se boriti na život i smrt do posljednjeg vojnika. [1])
Zbornik ..., tom V, knj. 28, dok. 69, dok. 75. Arhiv VII, f. NOP-a k. 882-A reg. br. 10/7. [3])
Arhiv VII f. NOP-a k. 119 reg. br.
7-2/1. Zbornik ..., tom V, knj. 28, dok 75.
|