Jovan Stamatovic: POZEGA U 1941.
Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument


UŽIČKA POŽEGA 1941. GODINE

Požega je pred drugi svetski rat brojala oko 1500 stanovnika i bila varošica sa vrlo šarolikom ekonomsko-socijalnom strukturom: 80 trgovačkih i 53 zanatske radnje (raznih delatnosti), akcionarsko društvo »Maljen«, elektrana, strugara, parni mlin i 43 kafane. U njima je bilo uposleno oko 200 radnika i šegrta. Kod mnogih poslodavaca radili su njihovi sinovi koji se nisu tretirali kao radnici. Pored toga, krajem 1939. godine bilo je 150 radnika, obućara i šivača (krojači) iz četvrtog odeljenja Zavoda za izradu vojne odeće. Od 350 radnika i šegrta, preko 140 je bilo organizovano u mešovitim URS-ovim sindikatima do pred kraj 1940. godine, kada je policija zabranila rad sindikalne podružnice u Požegi. Veći broj radnika četvrtog odeljenja stanovao je u Užicu i Čačku i njemu je bila zabranjena aktivnost u URS-ovim sindikatima. No, svestranim radom sindikalne podružnice u Požegi aktivirani su i ovi radnici, pa je policija zabranila rad podružnice u Požegi pre opšte zabrane URS-ovih sindikata u zemlji (decembra 1940. godine). Pored radnika, u Požegi je bilo oko 100 državnih i privatnih činovnika. Po selima sreza požeškog postojale su zemljoradničke nabavljačke zadruge, oko čijih se čitaonica okupljala napredna omladina. One su, zahvaljujući uticaju KPJ imale veliku političko-prosvetnu ulogu. Nasuprot ovome, nije bilo sela, udaljenog preko 6 km od Požege, bez kafane, a njih je bilo znatno više nego osnovnih škola.

Većina vlasnika zanatlijskih radnji i kafana posedovala je i 5-40 ha zemlje, a struktura zemljišnog poseda u srezu bila je više srednjačka. Mali je broj zemljoradnika imao preko 40 ha.

Politički život je bio dosta intenzivan naročito na poslaničkim izborima maja 1935. i decembra 1938. godine, kada sli sve političke grupacije bivše Jugoslavije istakle svoje kandidate, izuzev radničko-seljačke grupacije, afirmisane kao Stranka radnog naroda. Pošto je bila sprečavana od režima, istupila je u bloku Udružene opozicije. KPJ je ovu političku grupaciju koristila za legalnu formu povezivanja sa širokim radnim masama Na zborovima Udružene opozicije, preko Zemljoradničke stranke, istupali su i komunisti. U Požegi je održan samostalan radnički zbor na kome su govorili: opančarski radnik Milicević, Ljuba Mićić bivši komunistički poslanik, Vesa Janković, Milivoje Radovanović i Aca Ćurčić advokat iz Čačka.

Izvesni povlašćeni ljudi iz Požege i okoline odlazili su u oficirske i podoficirske škole pa su sa svojim porodicama uvek bili režimski orijentisani. Zbog ovih i mnogih drugih okolnosti rad KPJ nije bio lak. Uprkos teškoćama i hapšenjima komunista septembra 1940. godine, uticaj KPJ je bivao sve veći, ali ne i ravnomeran u svim selima. Naročito je bio nedovoljan u severnom delu sreza gde nije bilo gotovo nikakvog partijskog uporišta.

Iz dana u dan rastao je broj simpatizera i članova, pa je polovinom 1941. godine, pored Sreskog komiteta Partije (formiranog 1940. godine) i Skoja (formiranog početkom maja 1941 godine), bilo oko 14 skojevskih aktiva sa blizu 55 članova i 11 partijskih ćelija, sa po 3-6 članova i 1-2 kandidata - ukupne oko 46 članova i preko 20 kandidata KPJ. Partijske ćelije su postojale u: Požegi 2 sa 9 članova, Bakionici sa Prijanovićima 6 članova, Glumaču sa Otnjem 3 člana, Zdravčićima sa Tvrdićima 3 člana, Visibabi sa Rasnom 4 člana, Gorobilju 6 članova, Godoviku 3 člana, Rupeljevu 5 članova, Rogama 4 člana i Svračkovu 3 člana.

U takvom je sastavu partijska organizacija sreza požeškog dočekala i istorijske dane 1941. godine.


Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument