X NISMO ĆUTALI “Rat nije bio naša neizbežna perspektiva i o njegovoj neizbežnosti govore samo oni koji su ga priželjkivali. “ Vukašin Stambolić “DOZVOLITE DA SE NE SLAŽEMO, G. GENERALE”*) *) Viceadmiral Ivan Veselinović, povodom knjige Kadijevića “Moje viđenje raspada”, “Borba”, 1993. Admiral Ivan Veselinović je bio komandant vojno-pomorskog sektora, komandant teritorijalne odbrane Vojvodine, glavni inspektor RM i pomoćnik generala Kadijevića za poslove civilne odbrane, sa koje dužnosti je penzionisan krajem 1990. godine. Admiral Veselinović je prvi visoki vojni rukovodilac iz SSNO, koji je analitički i kuražno reagirao na stavove Veljka Kadijevića. Šta je (po mom izboru) osnovno u njegovim stavovima? G. Kadijević “preteruje, ne nudeći skoro nikakve realne argumente” da su raspad SFRJ desetinama godina unazad, pripremali političari i državnici koji su je stvorili. U izlaganju Kadijevića “nedostaju, pre svega, istinito i objektivno viđenje događaja, što je, verovatno, i bilo nemoguće i očekivati. Nemoguće zbog toga što je autor dosta providno pokušao da bez stvarnih činjenica opravda sebe i svoje saradnike, odnosno Štab Vrhovne komande (a šta je to?) za neučinjeno i za duboku krivicu za neprofesionalan odnos prema ustavnoj obavezi”. Tekst Kadijevića “vrvi od poznatih floskula o međunarodnoj zaveri”. Koncepcija ONO u datim “istorijskim i vojno-strategijskim uslovima je najmanje bila ‘prevara’, kako je krstio bivši savezni sekretar”. Pokušaj da se predsjedniku Vlade A. Markoviću pripiše “tendencija preuzimanja komande nad JNA providan je manevar g. Kadijevića da izbegne mnoge odgovore na mnoga pitanja odnosa ministra odbrane prema SIV-u dugi niz godina”. “G. Kadijeviću nisu smetali populizam i ‘događanja naroda’ dok su bili u funkciji kreiranja države kako ju je on zamišljao, ali se nije libio da zloupotrebi snagu Armije kada se isto takvo ‘događanje naroda’ usudilo da pokuša da promeni njegovo viđenje političkih odnosa.” Prema rezultatima rada JNA i vojnog vrha, pre svega u 1991. godini, “umesto da ‘doskoči’ protivnicima, oni su doakali zajedničkoj državi”. “Formiranje vojišta umjesto armija i ukidanje divizija i druga rešenja reorganizacije izvršene u periodu 1987-1990, opteretila su vojni budžet i smanjila efikasnost komandi i jedinica u kritičnom periodu za saveznu državu.” Autor ili “ne poznaje ili ne priznaje zvanične organe države i država čiji je ministar vojni bio. Savezna skupština, kao najviši zakonodavni organ države, postojala je sve dok se određene delegacije nisu iz nje povukle. A povukle su se kada su njihove republike bile izložene zakulisnom pritisku armije i republike naroda u čije ime se (koje li ironije) i vodio izgubljeni rat.” Odbijanje da se prihvate demokratske promjene “značilo je odbiti pozitivnu ulogu koju je Armija mogla da odigra, izdižući se iznad republičkih prepucavanja. Umjesto toga, povezivanje sa jednom političkom i državnom opcijom, srozalo je Armiju na nivo jednonarodne, izbilo joj iz ruku jugoslovenstvo i značaj i snagu za zaštitu savezne države i to je značilo kraj i Armije, kao zajedničke sile naroda, i Jugoslavije, na žalost, i kraj zajedničke države.” Ignorisanje Savezne skupštine i javnog mnjenja Jugoslavije “posle debakla JNA u Sloveniji u toku čitava četiri meseca (juni-oktobar) od strane krnjeg Predsednštva kao Vrhovne komande (kako to tužno zvuči) i saveznog sekretara za narodnu odbranu, jasan je dokaz da isti gospodin nije želeo da ima državu da ne bi morao da položi račun o tome kako je i zašto napustio deo teritorije savezne države. Opravdanje za to nema, niti ga može imati skrivajući se iza teze da Armija nije imala svoju državu”. S podnaslovom – sve je bilo bolje osim mira - Veselinović piše: “Ako smo sa tako sveznajućim štabom došli u ovako tešku situaciju i sa razbijenom državom, ispada da bi bilo bolje da takve genijalne rukovodioce nismo imali na takvom mestu.” Jedan od osnovnih ili bitan razlog ponašanja dela vojnih rukovodilaca “leži u ideološkom ili političkom pogledu na svet, neshvatanju i neprihvatanju promena koje, su nastajale… Istini za volju, ni jedan (slovima i brojem) član Štaba Vrhovne komande u tom periodu nije bio na dužnosti komandanta armije, što govori o nedostatku iskustva...” Poznato je da je Predsedništvo SFRJ, početkom 1991. donelo odluku o razoružanju paravojnih formacija na celoj teritoriji Jugoslavije. “Zašto ga JNA nije izvršila”, g. Kadijević ne spominje ni jednom rečju i dalje “zašto akcije oko oružja u Hrvatskoj i Špegelja nisu presečene u začetku”, i dalje “zašto je armija prihvatila paravojne formacije i stavila ih pod svoju komandu kada se istovremeno tvrdilo da tih formacija na teritoriji Srbije nema”. Pri kraju Veselinovićevog teksta stoje još dvije značajne konstatacije: a) “Tragedija Armije i jeste u tome što je bila sredstvo u rukama pogrešne politike, koja je nastojala, praktično svim sredstvima, da nametne ostalim članicama SFRJ svoje viđenje zajedničke države - ili je neće biti.” b) “JNA je jedina imala šansu da obezbedi miran prelazak društva u novi kvalitet, a to je mogla da uradi uzdižući se i ne vezujući se za bilo koju političku partiju ili repuhliku.” Svoje pisanje Veselinović završava sljedećim: “Bolje je da ste ova razmišljanja zadržali za sebe. Ovako, ostaje svima onima koji su bili pod komandom Vas i toga famoznog Štaba Vrhovne komande... da se pitaju zašto su Vam verovali i ko Vam je dao za pravo da upropastite zajedničku državu. Prosto Vam bilo. A ostalima koji su Vam kumovali u svemu ovome da zaželim, kao što sam jednom rekao u Skupštini Jugoslavije, da se nađu na đubrištu istorije, jer tamo im je mesto.” U više susreta s viceadmiralom Ivanom Veselinovićem izrazio sam priznanje, zahvalnost i, ako to nešto znači, i svoju saglasnost sa stavovima i ocjenama. Jednom prilikom sam mu rekao: “Bolje je da si ih Ti prvi saopštio jer si, pored ostalog, dvije godine bio neposredno potčinjen generalu Kadijeviću.” Možda nisam najbolje odabrao stavove iz Ivanovog kazivanja, ali ubacujući ih u moje bilješke o besmislenom ratu, želim ponovo izraziti zahvalnost i saglasnost, koju, ubjeđen sam, djeli najveći broj bivših pripadnika JNA.