spisak
Zrenjanin Žive Žarko Uča

Rođen je 11. septembra 1902. u selu Izbištu, Vršac, Vojvodina. Učitelj. Najistaknutiji je organizator i rukovodilac KPJ i NOB u Vojvodini.

Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu učio je u Vršcu, a gimnaziju u Segedinu, Beloj Crkvi i Pančevu. Završio je učiteljsku školu u Somboru 1923. godine. Još kao đak Učiteljske škole u Somboru prišao je naprednom omladinskom pokretu.

Od 1923. do 1926. bio je učitelj u selu Kanatlarci, u srezu prilepskom, gdje je upoznao tegobe života makedonskog seljaka bezemljaša i pčelara. To saznanje presudno je uticalo na njegovo političko opredjeljenje. Da bi pomogao seljacima, naučio je makedonski i turski jezik, držao popularna predavanja za odrasle, vodio borbu protiv sujevjerja, organizirao analfabetske tečajeve... Tu je, 1926, prvi put došao u sukob s predstavnicima vlasti zbog svojih naprednih shvatanja. Zbog toga je nekoliko puta hapšen.

U julu 1926. premješten je u rodno Izbište. Tu dolaze do izražaja njegove sposobnosti učitelja-prosvjetitelja i naprednog političkog aktivista, i tu je organizirao analfabetske tečajeve i otvorio narodni univerzitet, osnovao u selima narodne knjižnice i čitaonice. Surađivao je u prosvjetnim i pedagoškim časopisima i politički djelovao, preko učiteljskog društva sreza belocrkvanskog, Čiji je predsjednik bio više godina.

Član je KPJ od 1927, kada je i osnovao prvu partijsku ćeliju u Izbištu, a sekretar SK KPJ Vršca od 1930. godine. Marta 1932. izabran je za sekretara Okružnog komiteta KPJ za južni Banat. S beogradskom partijskom organizacijom je u prvim godinama diktature održavao stalnu vezu i bio, preko njih, u vezi s političkim odlukama rukovodstva Partije.

U svojoj kući u Izbištu organizirao je malu ilegalnu partijsku štampariju, u kojoj je, februara 1933, štampan prvi broj "Lenjinista" (izašla tri broja), organa OK KPJ za južni Banat. Uvodnike i većinu članaka napisao je sam. Aprila 1933, štampariju je otkrila policija. Tada je Žarko osuđen od Suda za zaštitu države na 3 godine robije, koju je izdržavao u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi. Uz Mošu Pijade, Ivana Milutinovića i druge istaknute komuniste, Zrenjanin se borio za prava političkih osuđenika, učestvujući u štrajkovima glađu i drugim akcijama komunista.

Iz zatvora je pušten 6. aprila 1936, još čvršći i ideološki izgrađeniji. Odmah je nastavio politički rad, povezao se s komunistima u Beogradu i partijskom organizacijom u Vršcu. Jula 1936. ponovo je izabran za sekretara OK KPJ za južni Banat, a septembra iste godine izabran je u PK KPJ za Vojvodinu. Policija ga je često hapsila i proganjala. Do rata 1941. hapšen je 5 puta i mučen u policijskim zatvorima u Petrovgradu, beogradskoj Glavnjači i na Adi Ciganliji.

U godinama uoči rata pripada među najistaknutijim aktivistima KPJ. Pored organizacijskog partijskog rada, razvija agitaciju i propagandu. Napisao je mnoge tekstove o nacionalnom, agrarnom i drugim problemima. Stoga je u obnovljenom Privremenom rukovodstvu KPJ za Vojvodinu, krajem 1938, imenovan za sekretara, a u februaru 1939. za političkog sekretara PK KPJ za Vojvodinu, i na toj dužnosti ostao do smrti.

Juna 1939. učestvovao je na partijskom savjetovanju rukovodećeg aktiva KPJ u Tacnu, ispod Šmarne Gore, u Sloveniji. Tokom 1939. obilazio je partijske organizacije u Vojvodini. Bio je član Inicijativnog odbora Stranke radnog naroda Vojvodine, jedan od autora "Platforme" u kojoj je istaknuto da će Vojvodina, u budućem uređenju Jugoslavije, biti "autonomna jedinica, s obzirom na svoju posebnu, ekonomsku, socijalnu i nacionalnu strukturu". Svojim ugledom aktivnog političkog i prosvjetnog radnika, presudno je uticao na izbor rukovodstva naprednog učiteljskog pokreta u Vojvodini.

Četvrtog maja 1940. uhapšen je i mučen u zatvoru u Petrovgradu, iz koga je izišao tek 3. oktobra 1940. godine. Iako se nalazio na robiji, na VI pokrajinskoj konferenciji KPJ za Vojvodinu, početkom septembra 1940, izabran je za sekretara PK i delegata za V zemaljsku konferenciju KPJ, na kojoj je izabran za člana CK KPJ.

U decembru 1940. pokreće i uređuje ilegalni partijski list "Istina", organ KPJ za Vojvodinu, u kome piše mnoge tekstove, a u januaru 1941. pokreće list "Trudbenik", odnosno, na mađarskom jeziku "A'delgozo". U vrijeme martovskih događaja, rukovodio je antifašističkim demonstracijama u Pančevu i Vršcu.

Učestvovao je na Majskom savjetovanju KPJ u Zagrebu, a zatim organizovao pripreme za oslobodilačku borbu u Vojvodini. U to vrijeme najviše radi u Banatu, i inicijator je stvaranja partizanskih odreda i njihovih oružanih akcija u julu 1941. godine. Posle teških udaraca koje su organizacije KPJ u Banatu i Bačkoj pretrpjele u ljeto i jesen 1941, radi na obnavljanju i konsolidaciji Partije, razrađujući taktiku borbe u skladu tamošnjim uslovima.

Gestapo je činio velike napore i organizovao brojne snage da uhvati "crvenog generala", kako su Zrenjanina nazivali. Početkom novembra 1942, drug Tito je pozvao Zrenjanina da iziđe na slobodnu teritoriju zapadne Bosne i prisustvuje I zasjedanju AVNOJ-a. Prilikom priprema za odlazak u Srem, i dalje u zapadnu Bosnu, Zrenjanin je prokazan Gestapu, i 4. novembra 1942. opkoljen u selu Pavlišu, kod Vršca. Pokušavajući da se probije iz obruča, u jurišu je poginuo.

Od 23. decembra 1946. Petrovgrad nosi ime ovog revolucionara — Zrenjanin.

Otkrivajući mu spomenik, drug Tito je 11. maja 1952. o njemu rekao: "Drug Zrenjanin, koga mi svi dobro poznajemo, bio je uzor vjernog sina svoga naroda, uzor člana Partije. On je bio jedan od onih rijetkih rukovodilaca koji, i poslije svoje smrti, ostavljaju neizbrisivi trag u srcima onih koji su ih znali..."

Za zasluge u organiziranju revolucionarnog radničkog pokreta i NOB u Vojvodini, Zrenjanin je, 5. decembra 1944, proglašen narodnim herojem.

spisak